شیعه شناسی – Shia studies

شیعه ­شناسی (Shi’ite Studies)

به رشته­ ای اطلاق می­ شود که از مجموعه مسایل به هم بافته یک جمعیت مذهبی به نام شیعه از نحوه پیدایش و شکل­ گیری آن در تاریخ اسلام؛ از چگونگی بسط و گسترش آن در میان اقوام مختلف عرب و عجم؛ از شاخه ­ها و نحله­ ها؛ رهبران و دانشمندان؛ منابع و متون؛ معارف و دانش­ ها، آموزه­ ها، آئین­ ها، اصول عقیدتی، نقش­ های تاریخی و تمدنی و نیز وضعیت فعلی شیعیان در جغرافیای مسکون بحث می­ کند.

ایـن رشته، معرفتی بین رشته­ ای بوده و در میان دانش­ه ای الاهیات و علوم اجتماعی جای گرفته و این دو را به یکدیگر پیوند می دهد.

روش­ های این رشته نیز ترکیبی از روش­ های معمول در دانش های الاهیاتی (حدیث، تفسیر، فقه، کلام و…) و علوم اجتماعی (اقتصـاد، سیـاست، مدیریت، جـامعـه شناسی، مردم شناسی، زبـان شناسی و…)

بوده و به اقتضای مورد از روش­ های نـقلی، تفسیری، تاریخی، تحلیلی، کمی، تجربی و مشاهده­ ای به صورت انفرادی و یا ترکیبی استفاده می­ کند.

این رشته علمی آکادمیک، موضوع خـود یعنی شیعه را به صورت یک کل عینی و یک مـجموعه واقعی، مفروض گرفته و با این رویکرد از تکوین و تطوّر تاریخی و تقرّر و تعین فعلی آن، و نیز از نقش ها و فعالیت­ ها و معرفت­ ها و دانش­ های شیعیان، گفت وگو می­ کند.

تفاوت شیعه شناسی با تشیع شناسی:

– مـطالعه عقاید و احکام و آموزه ها و نـظریـه هـا و مـتون و منابع شیعی در محدوده تشیع شناسی قرار می­ گیرد و این رشته اساساً به اصول و فروع عقیدتی فـرقـه و مـذهب تـشـیع می­ پردازد.

– شـیـعـه شنـاسی علی الاصول به گروه­ هـا، جمعیـت­ ها، جماعت­ ها، جوامع، جریـان­ هـا، نـهـضـت­ ها، سازمان­ ها، نهادها و مـؤسـسـات شیعی پرداخته و اوضاع و احوال و ویژگی ­های خاص آنها (در مقایسه با سایر گروه­ ها و جمعیت­ های مذهبی) را شرح می­دهد.

– تـشیع شناسی در واقع در عرصه مکتب شناسی، مـذهـب شناسی و دین شناسی جای دارد و از روش­ هـای مـرسوم در دانش های الاهیاتی و علم الادیانی استفاده می­ کند، ولی شیعه شناسی در محدوده مـطـالعـات جـمعـیـت شنـاختی، جامعه شناختی و انسان شناختی قرار می­ گیرد و از روش های متداول در رشته های علوم اجتماعی بهره می برد.

– یکی اصول و ارکان سازنده، و فروع و فصول متمایزکننده یک مذهب اسلامی از سایر مـذاهب را مطـالعـه می­ کند و تیپ و نوع و ویژگی­ های عقیدتی و آئینی انحصاری و مشترک آن با سایر ادیان و مذاهب را شرح می­دهد و دیگری از سـاختـار و چارچوب و ویژگی­ های جمعیت شنـاختی و جـامعه شناختی و انسان شناختی جامعه مذهبی معینی مثلاً شیعیان امـامـی ایـران مـعـاصـر را مـطالعه می­ کند.

– این دو رشته اگرچه علی الاصول و به لحاظ نظری از یکدیگر منفّک و مجزّا هستند ولی در واقعیت مکمّل هم بـوده و می توانند تعاملات سـازنده­ای بـا یکدیگر داشته باشند. شناخت استادانه و کارشناسانه عقاید و احکام و فتواها، آموزه ها، و دیدگاه های شیعی، یک جمعیت شناس و جـامعـه شـنـاس را قـادر می سازد تا روندها و جریان های اصیل و معتبر و مستند را از گروه ها و نـحلـه هـای منحرف و بی ریشه تمییز داده و از دامـن زدن و فـرو غلطیدن در آنها پرهیز نماید.

رشته شیـعه شناسی در دانشگاه های کشور ما، از جمله دانشگاه قم، از سال ۱۳۸۵ به طور رسمی در مقطع کارشناسی ارشد راه اندازی شده و شامل سه گرایش کلام شیعی، تاریخ تشیع و جامعه شناسی شـیعیان می باشد.

– در گرایش کلام شیعی از عقاید و آموزه های شیعی، احادیث کلامی شیعه، منابع تفکر شیعی، امامت و ولایت، شیعه و حکومت، نظریه ولایت فـقـیـه، اخلاق و عرفان شیعی، و نیز اندیشه تقریب مذاهب اسلامی در منابع شیعی بحث می شود.

– در گرایش تـاریخ تشیع، از تاریخ پیدایش جماعت شیعه و نـظریـات مربوط به آن، تاریخ پیامبر اسلام (ص) و امـامـان شیعه (ع)، تاریخ سیاسی شیعه شامل جـنـبش ها و دولت های شیعی، کلیاتی از تمدن اسـلامـی، نقش شیعه در تمدن اسلامی، تاریخ اجتماعی شیعه، تاریخ علم و آموزش در شیعه، و نیز شـیـعـه در آثار مستشرقان گفت وگو می­ گردد.

– در گرایش جامعه شناسی شیعیان، از جـنـبـش­ هـا و نـهـضـت­ هـای تـاریـخی شـیعه، مـردم شـناسی شیعیان، جمعیت شناسی شیعیان جهان، جامعه شناسی شیعیان ایران، اندیشه­ های اجتماعی متفکران شیعه، سازمان روحانیت شیعه و نیز نقش های تمدنی شیعیان بحث می­ شود.

رشته شیعه شناسی از زیرگروه‌ های ۱ گروه آزمایشی علوم تجربی است و ضرایب دروس اختصاصی برای این رشته عبارت است:

رشته شیعه شناسی از زیرگروه‌ های ۱ گروه آزمایشی ریاضی و فنی است و ضرایب دروس اختصاصی برای این رشته عبارت است:

رشته شیعه شناسی از زیرگروه‌ های ۱ گروه آزمایشی علوم انسانی است و ضرایب دروس اختصاصی برای این رشته عبارت است:

نکات:

دانشگاه ادیان و مذاهب در آغاز تشکیل، بنای تشکیلات آموزشی خود را بر عمود سه دانشکده استوار کرد: شیعه‌ شناسی، مذاهب اسلامی و ادیان.

در دانشکده شیعه شناسی سه گروه شیعه­‌ شناسی (با گرایش کلام شیعه)، تاریخ تشیع و فرق تشیع به فعالیت آموزشی و پژوهشی مشغول هستند.

این دانشکده از سال ۱۳۸۵ جذب دانشجو در رشته­ های سه گانه در مقطع کارشناسی ارشد را آغاز نمود.

از سال ۱۳۹۰ جذب دانشجو در دوره دکتری شیعه شناسی و از سال ۱۳۹۲ جذب دانشجو در دوره دکتری تاریخ تشیع اثنی عشری را در دستور کار قرار داد.

در حال حاضر این دانشکده جمعاً بیش از ۱۰۰ دانشجوی دوره دکتری و حدود ۳۰۰ دانشجوی کارشناسی ارشد دارد.

همچنین راه­اندازی دوره دکتری فرق تشیع در دستورکار این دانشکده قرار دارد.

تاکنون ۱۰۹ دانشجوی دوره کارشناسی ارشد از این دانشکده فارغ‌التحصیل شده‌اند که برخی از آنان در دوره ­های دکتری همین دانشگاه یا سایر دانشگاه‌ها مشغول به تحصیل هستند.

رشته شیعه شناسی در کنکور سراسری کارشناسی ارشد:

این رشته از طریق آزمون سه رشته مجموعه علوم اجتماعی، مجموعه تاریخ و کلام دانشجو می‌پذیرد. در رشته مجموعه علوم اجتماعی، منابع، دروس عمومی و اختصاصی و ضرایب مربوطه در گرایش شیعه‌‌شناسی، با منابع، دروس و ضرایب گرایش جامعه‌شناسی یکی است.

دوره کارشناسی ارشد رشته شیعه‌شناسی با سه گرایش کلام، تاریخ و جامعه‌شناسی تأسیس گردیده تا هم آموزه‌ها و عقاید شیعیان را مورد آموزش و پژوهش قرار دهد، و هم از پیدایش و بسط تاریخی این فرقه بحث نماید و هم وضعیت اجتماعی و فرهنگی شیعیان و جوامع شیعی را در حال حاضر مورد مطالعه قرار دهد.

– دانش‌آموختگان سه گرایش کلام، تاریخ و جامعه‌ شناسی رشته شیعه‌شناسی، می‌توانند به عنوان کارشناس، استاد، پژوهشگر و مشاور، در مراکز زیر به خدمت بپردازند:

دانشگاه‌ها. مراکز پژوهشی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. مراکز آموزشی و پژوهشی حوزه‌های علمیه. وزارت آموزش و پرورش. وزارت امور خارجه. سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

وزارت اطلاعات. سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.سازمان تبلیغات اسلامی. سیاسی – عقیدتی سازمان‌های نظامی و انتظامی

عناوین و ضرایب دروس امتحانی گرایش شیعه شناسی از مجموعه الهیات و معارف اسلامی – فلسفه و کلام بر اساس دفترچه کارشناسی ارشد  کنکور سراسری ۱۳۹۸

عناوین و ضرایب دروس امتحانی گرایش شیعه شناسی از مجموعه فلسفه و کلام اسلامی بر اساس دفترچه  کنکور سراسری دکتری ۱۳۹۸