با توجه به مشاهدات و آمارها نقش خانواده در اعتیاد بیش از آن چیزی است که افراد تصور می کنند. به جهت آسیب همه جانبه ای که اعتیاد به خانواده و جامعه وارد می کند، همه نهادها موظفند که برای پیشگیری و درمان آن اقدام کنند. اما مهم ترین بخش پیشگیری از اعتیاد بر عهده خانواده است، چرا که در بسیاری از موارد گرایش افراد به سمت اعتیاد به دلیل مشکلات خانوادگی و نداشتن روابط سالم با اعضای خانواده است. این روابط  و همین طور جو عاطفی حاکم بر خانه نقش موثری در معتاد شدن یا نشدن افراد دارد. آگاهی افراد مخصوصا والدین از این مسائل نقش موثری در کاهش اعتیاد جوانان دارد. در ادامه مقاله به توضیحات بیشتری در مورد نقش خانواده در اعتیاد و هم چنین نکاتی برای پیشگیری از اعتیاد می پردازیم.

نقش خانواده در اعتیاد فرزندان

نقش خانواده در اعتیاد یکی از مهم ترین عواملی است که برای کاهش اعتیاد در جامعه باید مورد توجه و بررسی قرار بگیرد.

نقش خانواده در شکل گیری رفتار، طرز فکر، ارتباطات، شخصیت و… باعث می‌شود که فرد بیشترین تاثیر را از خانواده خود بگیرد. در ادامه به عمده ترین دلایل خانوادگی اعتیاد فرزندان به شرح زیر می باشد:

۱- نقش خانواده در تاثیر شدت اختلافات خانوادگی

تحقیقات نشان داده اختلافات خانوادگی، دعوا و از هم گسیختگی در بین اعضای خانواده نقش مهمی در گرایش به اعتیاد افراد خانواده دارد. فرزندان چنین خانواده هایی احساس امنیت نداشته و فشار روانی زیادی را تحمل می کنند. این شرایط بخصوص برای نوجوانان بسیار آسیب زاست. آن ها ممکن است برای دریافت حمایتی که خانواده برایشان فراهم نمی کند به سمت دوستانی نابابی بروند و مصرف مواد را از آن جا شروع کنند. 

۲- نقش خانواده در اعتیاد | فقر و مشکلات مادی خانواده

تحقیقات نشان داده تعداد زیادی از معتادان دارای خانواده های کم درآمد و فقیر هستند.

فقر مادی به دو طریق بر اعتیاد اثر می گذارد:

_افرادی که خانواده کم درآمدی دارند ممکن است به جهت کسب و کار کاذب و و امرار معاش به فروش مواد مخدر اقدام کنند و خود نیز به تدریج به مواد مخدر اعتیاد پیدا کنند. هم چنین فروشنده های مواد مخدر با دادن پول اندکی به جوانان کم درآمد آن ها را به سمت مواد مخدر سوق می دهند و در راه اهداف خود از آن ها سو استفاده می کنند.

_فقر مادی معمولا با فقر فرهنگی همراه است، این خانواده ها از سبک های صحیح فرزندپروری و مسائل عاطفی برای فرزندان خود اطلاعی ندارند. در نتیجه فرزندان به دلیل عدم تربیت صحیح و برای پر کردن خلاهای عاطفی خود به سمت مواد مخدر کشیده می شوند.

۳- اعتیاد والدین

در صورتی که یکی از والدین و یا افراد بسیار نزدیک اعتیاد داشته باشد، فرد جوان نیز از طریق همانند سازی با او و الگو برداری، به سمت مواد مخدر کشیده می شود.

تحقیقات نشان داده است که اکثر افراد معتاد، والدین یا افراد نزدیکی مثل پدر بزرگ، مادر بزرگ یا خواهر و برادر بزرگ تری داشته اند که معتاد به مواد مخدر بوده اند و از آن ها الگو برداری کرده اند.

علاوه بر این ها با زنانه شدن اعتیاد بسیاری از کودکان امروزه از ابتدا معتاد به دنیا می آیند؛ چرا که مادران آن ها در زمان بارداری مواد مصرف می کنند و در نتیجه تاثیرات آن از طریق خون مادر به جنین نیز انتقال می یابد. برخی از کودکان نیز پس از زایمان و به دلیل تغذیه از شیر مادر معتاد از همان ابتدا درگیر اعتیاد می شوند.

۴- نقش ارتباطات میان اعضای خانواده

گاه نوع ارتباط میان والدین و فرزندان خانواده، جوانان را به سمت اعتیاد می برد. زمانی که قوانین خانه بسیار خشک و یا برعکس بدون هیچ چهارچوبی باشد و یا والدین توجهی به فرزندان نداشته باشند، به احتمال زیادتری فرزندان به سمت اعتیاد کشانده می شوند. ارتباطات خانوادگی معیوب در مورد معتادانی که اقدام به ترک کرده و سپس به خانه باز می گردند، قابل شناسایی است. این افراد پس از بازگشت به خانه دوباره به سمت اعتیاد کشانده می شوند. در نتیجه نقش خانواده در ترک آن نیز بسیار حائز اهمیت است.

۵- عدم توجه به نیازهای فرزندان

تحقیات نشان داده است در صورتی که نیاز های عاطفی فرزندان توسط خانواده ارضا نشود، آن ها برای براورده کردن نیاز های خود و به دست آوردن آرامش روانی به سمت دوستان و همسن ها کشیده می شوند. اگر در گروه های دوستی مصرف کننده ای باشد، به احتمال بیشتری دچار اعتیاد می شوند. اما گاه کمبود نیازهای عاطفی به قدری است که خود فرد برای جبران این کمبودها به سمت مواد مخدر می رود.

نقش خانواده و طلاق والدین عاملی بسیار مهم در اعتیاد فرزندان

فرزندان طلاق پس تحمل کشمکش ها و دعواهای طولانی حال باید با غم دوری از یکی و گاه هر دو والد به سر برند. این فرزندان اغلب قربانی دعواهای والدین شان شده و از توجه و رسیدگی لازم محروم می شوند. اعتیاد یکی از جدی ترین خطراتی است که این کودکان را تهدید می کند. اگر والدین متوجه آسیب های طلاق نباشند، شرایط بدتر شده و احتمال گرایش به انحرافات نیز بیشتر می شود.

نکاتی برای پیشگیری نقش خانواده بر اعتیاد

برای آن که یک خانواده سالم داشته باشید، لازم است پیش از آن که بحرانی در خانواده پیش بیاید، از بروز مشکلاتی چون اعتیاد جلوگیری کنید. 

۱- با فرزندان خود روابط صمیمانه ای برقرار کنید.

۲- برای فرزندان خود الگوی خوبی باشید، چرا که آن ها با شما همانندسازی می کنند.

۳- در خانه، فضایی صمیمانه و آرام مهیا کنید.

۳- به وضعیت روانی فرزندتان اهمیت بدهید و در صورتی که مشکلی را احساس می کنید برای حل آن از یک مشاور روانشناس کمک بگیرید.

۴- به فرزندان خود نحوه مخالفت سالم و “نه” گفتن را بیاموزید.

تا بتوانند در صورت لزوم در برابر فشار همسالان برای مصرف مقاومت کنند.

۵- فرزندان خود را قبل از سنین نوجوانی، از اثرات و عواقب مواد مخدر و اعتیاد آگاه کنید.