Pharmacy
داروسازی شاخهای از علوم پزشکی است که در رابطه با تولید و ساخت دارو، بررسی وضعیت دارو در بدن انسان و موجودات زنده و میزان تأثیر دارو در سلامت جامعه و کم کردن بحرانهای بیماریزا نقش ایفا میکند.
به عبارت دیگر رشته داروسازی به شناخت ماده مؤثر، فرموله کردن این ماده (تبدیل ماده مؤثر به فرمی که قابل مصرف برای بیمار باشد مثل قرص، کپسول، شربت یا استفاده از روشهای تزریقی) و بررسی اثرات دارو بر بدن بیمار میپردازد.
متاسفانه بسیاری از مردم و از جمله تعداد قابل توجهی از داوطلبان آزمون سراسری شناخت صحیحی از رشته داروسازی ندارند. در واقع آنها نمیدانند که نه تنها شغل یک فارغالتحصیل داروسازی، داروفروشی نیست بلکه فقط هدف این رشته تربیت داروساز نمیباشد. چرا که داروسازی تنها یکی از تخصصهای فارغالتحصیلان این رشته است. داروسازی رشتهای بالینی است، زیرا داروساز با بیمار سروکار دارد و آخرین حلقه زنجیره درمانی است. داروخانه محلی است که در آنجا داروساز میتواند اطلاعات لازم را در اختیار بیمار قرار دهد تا با مصرف صحیح دارو به نتیجه مطلوب درمانی دست یابد. از همین رو، یکی از اهداف گروه داروسازی در دراز مدت این است که دوره عمومی داروسازی را به سمت داروسازی بالینی سوق دهد تا داروسازانی که به مردم خدمات دارویی ارائه میدهند، کارآیی لازم برای پاسخگویی به سوالات بالینی بیماران را داشته باشند و در ضمن بتوانند با پزشکان ارتباط بهتری برقرار کنند و تبادل نظر نزدیکتری با پزشکان و سایر حرف پزشکی داشته باشند. اینها همه، با تغییر در آموزش داروسازی مقدور خواهد بود.
در علم پزشکی برای مداوای یک بیمار روش های متعددی از جمله دارو درمانی، جراحی و رواندرمانی وجود دارد. که در این میان دارو درمانی به عنوان متداولترین شیوه در تمام دنیا شایع میباشد و رشته داروسازی، رشتهای است که در همین زمینه با بیماران و مردم مرتبط میگردد.
باید دانست که در علم پزشکی برای مداوای یک بیمار، روشهای متعددی از جمله دارو درمانی، جراحی و روان درمانی وجود دارد که در این میان دارو درمانی به عنوان متداولترین شیوه در تمام دنیا شایع است و رشته داروسازی، رشتهای است که در همین زمینه با بیماران و مردم مرتبط میگردد. همچنین یک داروساز در صورت ناموفق بودن رژیم دارو درمانی باید علل عدم موفقیت را بررسی کند.
شاید جالب باشد که بدانید حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد علت ناموفق شیوه مداوای یک بیمار، به دارو مربوط میشود؛ یعنی کیفیت دارو، انتخاب نوعدارو و نحوه استفاده از دارو (این که بیمار دارو را با چه مواد غذایی یا داروهای دیگر استفاده کرده است) میتواند اثر دارو را تضعیف کند. و این وظیفه یک داروساز است که علت را تشخیص دهد و در این زمینه پزشک معالج را راهنمایی کند.
حدود ۹۰ درصد فارغالتحصیلان این رشته جذب بازار کار میشوند که از این میان بیش از ۸۰ درصد جذب داروخانهها و مابقی در صنایع داروسازی (صنعت ساخت و کنترل دارو) و کارخانههای آرایشی ـ بهداشتی مشغول به کار میشوند یا در کارهای اجرایی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی فعالیت میکنند. از سوی دیگر در حال حاضر حدود ۹۷ درصد داروهای مورد نیاز کشور (از نظر عددی) در کارخانههای متعدد داروسازی داخل کشور ساخته میشود و بدون شک این کارخانهها به کارشناسان داروسازی نیاز دارند. این در حالی است که اکثر کارخانههای داروسازی کشور دارای واحدی به نام واحد تحقیقات هستند و امکان فعالیتهای تحقیقاتی برای فارغالتحصیلان علاقهمند مهیا است.
دانشجویان پس از دریافت مدرک دکتری عمومی داروسازی در صورت کسب معدل کل بالای ۱۵ می توانند در آزمون دوره تخصصی شرکت نمایند.پس از شرکت در آزمون و کسب نمره قبولی دانشجویان پذیرفته شده در دوره تخصصی با توجه گرایش شان، در سطح پیشرفته و تخصصی واحد های متنوع دیگری را می گذرانند که قسمت عظیمی از آن پایان نامه تخصصی می باشد.البته توجه داشته باشید که دانشجویان باید پیش از انتخاب پایان نامه تخصصی نمره قبولی را در آزمون جامع تخصصی که در سطح کشور برگزار می شود را کسب کنند.در نهایت پس از نگارش و دفاع از پایان نامه برای دریافت مدرک دکتری تخصصی خود اقدام نمایند.
دروس دانشگاهی
حداقل طول دوره دکترای عمومی داروسازی پنج و نیم تا شش سال است و حداکثر در ۱۲ ترم به اتمام می رسد که شامل ۲۰۹ واحد دروس اختصاصی و عمومی است. دو سال ابتدایی به گذراندن دروس پایه که همپوشانی زیادی با دروس پایه رشته پزشکی دارد، مانند انواع شیمیها بیولوژی، فیزیولوژی و… اختصاص دارد. برخلاف باور برخی افراد که گمان می کنند رشته داروسازی به مانند شیمی خواندن است، تمام داروسازی شیمی نیست! بلکه یادگیری آن به عنوان درس پایه و پیش نیاز در یادگیری دروس اختصاصی و کاربردی در ادامه تحصیل اهمیت دارد.
تعداد کل واحدها : ۲۰۷ واحد
دروس عمومی : ۲۰ واحد
دروس علوم پایه : ۵۸ واحد
دروس اختصاصی : ۱۰۳ واحد
دروس کارآموزی : ۶ واحد
دروس کار آموزی در عرصه : ۱۲ واحد
پایان نامه : ۸ واحد
درسهای رشته داروسازی در طول تحصیل عبارتند از:
دروس پایه: بیولوژی نظری، فیزیک نظری، ریاضیات پایه و مقدمات آمار، شیمی عمومی، بیوشیمی، فیزیولوژی، شیمی آلی، تشریح، اصول خدمات بهداشتی،آمار حیاتی، شیمی تجزیه، میکروبشناسی نظری و عملی، انگلشناسی و قارچشناسی، ایمونولوژی، کمکهای اولیه، کامپیوتر.
دروس تخصصی:گیاهشناسی دارویی، اشکال دارویی، تغذیه و رژیم درمانی، مواد خوراکی نظری، مدیریت در داروسازی، درمانشناسی، اطلاعات دارویی، شیمی دارویی، فارماکولوژی، مفردات پزشکی، فرآوردههای دارویی بیولوژیکی، فیزیکال فارماسی، روشهای دستگاهی، سمشناسی، بیوفارماسی، داروسازی صنعتی، کنترل میکروبی دارویی، کارآموزی صنعت، زبان تخصصی، مقدمات داروسازی، گیاهشناسی داروسازی، کارآموزی داروخانه. (بیشتر درسهای این رشته همراه با آزمایشگاه ارائه میشود.)
رشتهی داروسازی از زیر گروه های ۲ رشتههای علوم تجربی است و ضرایب دروس اختصاصی برای این رشته عبارت است:
زمین شناسی:۱ | زیست شناسی:۴ | شیمی:۴ | فیزیک:۲ | ریاضیات:۳ |
توجه: همهی دروس بالا اختصاصی بوده و ضریب همه در ۳ ضرب میگردد.
وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر
دانشجو به شرط داشتن معدل کل بالا، پس از اخذ مدرک دکترای عمومی داروسازی میتواند در امتحان دوره تخصصی شرکت کند. دانشجویان پذیرفته شده در دوره تخصصی بسته به گرایش تحصیلی خود، واحدهای گوناگون و متنوع دیگری (حدود ۴۰ واحد درسی پیشرفته )را که بخش عمده آن به پایان نامه تعلق می گیرد، در حدود ۳ تا ۴ سال بگذرانند. قبل از انتخاب پایاننامه تخصصی، دانشجو باید در امتحان جامع تخصصی که در سطح کشور برگزار میشود نمره قبولی را کسب کند. سرانجام پس از نگارش و دفاع از پایاننامه به اخذ مدرک دکترای تخصصی (P.h.D) نایل میآید.
بازار کار و فرصت های شغلی
تقریباً ۹۰% فارغ التحصیلان رشته داروسازی جذب بازار کار می شوند و در داروخانهها، کارخانههای آرایشی ـ بهداشتی و صنایع داروسازی (صنعت ساخت و کنترل دارو) و در زمینههایی چون درمان و آموزش پزشکی و در امور اجرایی وزارت بهداشت مشغول به کار میشوند. ضمن اینکه برای فارغ التحصیلان این رشته امکان فعالیتهای تحقیقاتی نیز در کارخانههای داروسازی کشور در واحد تحقیقات وجود دارد.
با وجودی که امروزه شاهد یک بحران کاری در رشتههای پزشکی هستیم اما نه تنها تعداد فارغالتحصیلان رشته داروسازی زیاد نیست بلکه کم نیز هست. چون در یک بیمارستان به ازای هر ۱۱۰ تخت یک دکتر داروساز بالینی و دو دکتر داروساز عمومی مورد نیاز است. البته باید توجه داشت که آنچه مورد نظر ما است، دکتر داروسازی است که خدمات دارویی ارائه دهد نه کسیکه داروفروشی یا نسخهپیچی کند!
درست است که در چند سال گذشته به علت تعداد زیاد فارغالتحصیلان، فرصتهای کاری این رشته کم شده است اما با این وجود حدود ۹۰ درصد فارغالتحصیلان این رشته جذب بازار کار میشوند که از این میان بیش از ۸۰ درصد جذب داروخانه و مابقی در صنایع داروسازی (ساخت و کنترل دارو) و کارخانههای آرایشی بهداشتی مشغول به کار میشوند و یا در کارهای اجرایی وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی فعالیت میکنند.
در رشته داروسازی دست برای تحقیق خیلی باز است. چون علاوه بر کار در بخش تحقیقات کارخانههای داروسازی، فارغالتحصیل این رشته میتواند بطور خصوصی نیز بویژه در بخش داروهای گیاهی تحقیق کند و یا در حالی که در داروخانه کار میکند، به تحقیقات نیز بپردازد یعنی به روی نسخههای بیماران مطالعات تحقیقاتی انجام دهد.
فارغ التحصیلان داروسازی می توانند در کارخانه داروسازی (صنعت ساخت و کنترل دارو)، واحدهای تهیه و تولید لوازم آرایشی و بهداشتی و یا در کارهای اجرایی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی فعالیت کنند.
از کارهای دیگری که میتوانند انجام دهند، ارائه خدمات دارویی در سطح داروخانهها و بیمارستانها، فعالیت در مراکز خدمات بهداشتی و درمانی دولتی در بخشهای معاونت دارو و غذا، بخش تدوین قوانین، مدیریت بازرسی، سیاست گذاریهای دارویی و نظایر آن و فعالیت در مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی، مؤسسات پژوهشی ( مثل موسسه رازی، انستیتوپاستور و…) و شرکتهای پخش و توزیع دارو می باشد.
با داشتن تجربه و سرمایه کافی نیز می توانند به طور مستقل کار کرده و برای خود داروخانه تأسیس کنند.
ساعت کاری داروساز به صورت تمام وقت بوده و گاهی در داروخانه های شبانه روزی به صورت شیفتی در تعطیلات و شب ها کار می کنند.
داروسازی مناسب شماست اگر…
داروسازی مناسب شماست اگر تمایل زیادی به سر و کار داشتن با بیمار و مراجعان ندارید، چرا که در محیط داروخانه و حیطه کاری نیز این مسئولیت ها میتواند به عهده همکاران باشد.
چه در دوران تحصیل و چه دوران کار، کشیک یا شیفت شب اجباری ندارید، مگر این که خودتان بخواهید تجربه کسب کنید. در صورت وجود برخوردهای نامناسب برخی بیماران، حاشیه امنتری نسبت به رشتههای پزشکی دارید.
از مزیت های مهم تحصیل در رشته داروسازی، که میتواند برای خیلی از افراد انگیزه بخش باشد این است که دانشجویان بعد از گذراندن ۱۴۰ واحد درسی به طور تقریبی از سال چهارم دانشگاه و در صورت داشتن معدل بالای ۱۴ کارت و شماره انجمن داروسازان را دریافت می کنند و میتوانند به عنوان قائم مقام مسئول فنی مشغول به کار شوند و درآمد قانع کننده ای داشته باشند.
نکات کاربردی
به خاطر جایگاهی که در کشور ما برای پزشک و دندان پزشک قائل هستند خیلی ها به راحتی از کنار رشته داروسازی میگذرند و انتخابش نمی کنند چرا که تصور میکنند داروساز دکتر نیست. دانش آموزان هم اطلاعات دقیقی از چند و چون این رشته ندارند و بیشتر جذب عناوین رشتههای پزشکی میشوند.
اگر کسی به کارهای تحقیقاتی عشق میورزد و میخواهد تحقیقی انجام دهد که در جهت رفع دردها و نیازهای بشری باشد، داروسازی یکی از بهترین رشتههای دانشگاه است که میتواند آرزوی او را برآورده سازد.
با توجه به این که بیشتر کتب درسی این رشته به زبان انگلیسی است، دانشجوی داروسازی باید به زبان انگلیسی مسلط باشد تا بتواند از کتب و مجلات علمی موجود به خوبی بهره ببرد.
داوطلب این رشته باید به تحقیق علاقهمند باشد چون اعتبار علمی این رشته تا حدود زیادی به انجام کارهای تحقیقاتی بستگی دارد.
شاید بتوان گفت که امروزه وجه تمایز داروسازی از رشتههای پزشکی و دندان پزشکی در انجام پایان نامههای تحقیقاتی و کاربردی این رشته است.
دانشجوی داروسازی باید در علوم پایه مثل فیزیولوژی، شیمی و فیزیک توانمند باشد. همچنین در صورت قویبودن در درس ریاضی میتواند در گرایشهای مختلف داروسازی مثل طراحی دارو، سیستمهای موجود در کارخانههای داروسازی و شبکههای رایانهای داروخانهها و بیمارستانها از کامپیوتر بخوبی استفاده کند.
داروسازی تلفیقی از علوم پایه و بالینی است و به همین دلیل توانمندی در دروس فیزیک، شیمی و زیستشناسی برای این رشته ضروری است. همچنین دانشجوی این رشته برای ارائه خدمات به بیماران باید بتواند با افراد بدرستی ارتباط برقرار کرده و خوب صحبت کند و در ضمن فردی سختکوش و جدی باشد چون دروس این رشته بسیار فراگیر و متنوع بوده و هم جنبه حفظی و هم جنبه فهمیدنی دارد و در نتیجه به همت و تلاش قابل توجه نیازمند است.
فارغالتحصیل این رشته نباید حتما در کارخانهها یا لابراتوار داروسازی کار بکند بلکه فعالیت اصلی فارغالتحصیل این رشته، ارائه خدمات دارویی است. یعنی یک داروساز باید به ارائه مشاوره دارویی و بررسی روش های داروسازی و ضعف های احتمالی موجود در رژیمهای دارو درمانی بپردازد.
همچنین فارغ التحصیل این رشته باید از مهارت ریاضیات برای انجام محاسبات لازم مخصوصا در زمان ساخت داروها برخوردار بوده و نیز دقت و توجه به جزئیات باشد زیرا مقدار خیلی کمی از یک دارو ممکن است جان افراد را با خطر مواجه سازد و دکتر داروساز باید در زمان انجام تحقیقات دارویی، تحویل دارو و یا ساخت داروهای ترکیبی جدید به تمامی جزئیات توجه نماید.
راهکارهایی برای قبولی در کنکور
کسی که قصد دارد در رشته داروسازی تحصیل کند، باید خود را برای کنار آمدن با دنیایی از دروس حفظی آماده کند. یک داروساز باید اسامی زیادی از داروها، اثر هر یک و ریزترین ساختارهای داروها را در ذهن داشته باشد. با یک نگاه کلی به درصدهای دانش آموزان در کنکور، به سادگی می توان دریافت که از مقطع متوسطه، بیشترین تمرکز باید روی دروس زیست شناسی، زمین شناسی و شیمی باشد.
از آن جا که ضریب دروس زیستشناسی و شیمی در کنکور سراسری ۱۲ لحاظ شده، بهتر است تست های مربوط به این درس بالای ۶۰-۷۰ درصد زده شود. دروس عمومی مانند ادبیات، معارف و… نیز مانند رشتههای دیگر با میانگین ۵۰ درصد برای قبولی در کنکور درصد قابل قبولی است. از کنکور تجربی الزامی برای تمرکز بیش از حد روی درسهای ریاضی و فیزیک وجود ندارد اما با توجه به ضرایب ۹ و ۶ به ترتیب برای هر یک، اهمیت آن ها قابل چشم پوشی نیست.
درس زیست شناسی به خاطر دارا بودن بالاترین ضریب (ضریب ۱۲) در کنکور سراسری گروه علوم تجربی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و نقش مهم و کلیدی را در ورود شما به دانشگاه به عهده دارد.
اگر تصمیم دارید در یکی از رشته های خوب رشته ی علوم تجربی مانند پزشکی ، دندانپزشکی ، داروسازی و… قبول شوید، باید در این درس درصدی بالاتر از ۸۰-۸۵ درصد را کسب کنید.
محدوده رتبه قبولی داروسازی دانشگاه شهید بهشتی در کنکور ۹۵ در منطقه ۱ حدود ۱۳۰۰ و در منطقه ۲ حدود ۲۲۰۰ و در منطقه ۳ حدود ۱۸۰۰ بوده است.
از بین دانشگاههای پذیرنده رشته داروسازی، می توان از دانشگاه تهران و شهید بهشتی تهران به عنوان قوی ترین و دانشگاههای مراکز استان ها مثل دانشگاه اصفهان، تبریز، مشهد، شیراز و… نام برد که ظرفیت تقریبی آن ها حدود ۷۰ نفر در سال است. قبولی در این دانشگاه ها، رتبه های زیر ۱۷۰۰ تا ۲۰۰۰ میخواهد. البته از آن جا که رقابت در میان متقاضیان خانم بیشتر است، همین رتبه برای قبولی خانم ها به زیر ۱۰۰۰ یا ۹۰۰ می رسد. به جز این موارد، واحد علوم دارویی دانشگاه آزاد تهران، با ظرفیتی حدود ۷۰ نفر و همچنین دانشگاههای بین الملل با ظرفیت ۲۰ تا ۳۰ نفر متقاضی، دانشجوی داروسازی می پذیرند که ناگفته نماند گزینش این دانشگاه ها، مستلزم قبول شهریه های بالاست؛ به طور مثال دانشجوی دانشگاه بین الملل چیزی در حدود ۱۸ تا ۲۰ میلیون تومان در سال هزینه میکند!
قبولی داروسازی نهایتا در منطقه ۱: تا حدود رتبه : ۲۰۰۰
منطقه ۲ : تا حدود رتبه: ۲۶۰۰
منطقه ۳: تا حدود رتبه: ۱۲۰۰ ( این رتبه ها حدود رتبه هستند )
نحوه تغییر رشته از شیمی به داروسازی
به طور کلی از دورۀ کارشناسی نمیتوان به رشته های داروسازی و پزشکی تغییر رشته داد.
سادهترین راه برای رفتن به داروسازی این است که شما دورۀ ارشد خود را در شیمی بخوانید و بعد از آن در آزمون تخصصی پی اچ دی داروسازی که هر سال توسط وزارت بهداشت برگزار می شود شرکت کنید. این آزمون شامل درس هایی مثل تجزیه دستگاهی، شیمی آلی، شیمی تجزیه، بیولوژی و فارماکولوژی استو برای همین دانشجوهای ارشد شیمی شانس خوبی برای قبولی دارند و هر ساله بسیاری از دانشجو های رشتۀ شیمی در این آزمون پذیرفته میشوند و دورۀ پی اچ دی خود را در دانشکدههای داروسازی زیر نظر وزارت بهداشت میگذرانند.
بهتر است دانشجوی کارشناسی که میخواهد در رشتۀ داروسازی ادامۀ تحصیل دهد دورۀ ارشد خود را شیمی آلی بخواند؛ زیرا رشتۀ شیمی دارویی بسیار زیاد به شیمی آلی مرتبط است و بسیاری از اصول سنتز ترکیبات آلی از جمله داروها موضوع این رشته می باشد. مثلاً در دوره پی اچ دی دانشجوی پی اچ دی باید بتواند مولکول های دارویی را سنتز کند به همین دلیل باید راه و روش سنتز ترکیبات آلی جدید را به خوبی در دورۀ ارشد فراگرفته باشد. لازم به ذکر است که اساتید دانشکدههای داروسازی نیز در مصاحبۀ دکتری بیشتر راغب هستند از دانشجو های شیمی در گرایش آلی انتخاب کنند تا گرایش های شیمی فیزیک و معدنی و تجزیه. زیرا این دانشجویان بیشتر به کار آنها و گروه تحقیقاتی آن ها خواهند آمد.
اخیراً وزارت علوم نیز رشتۀ شیمی دارویی را به مجموعۀ رشتههای شیمی افزوده است و دانشجویی که همان ارشد خود را شیمی دارویی بخواند خوب خیلی خیلی شانس بیشتری برای قبولی در شیمی دارویی وزارت بهداشت دارد.
داروسازی بالینی
داروسازی بالینی یکی از شاخههای داروسازی است که در ایران از رشتههای تخصصی داروسازی محسوب میشود و بیشتر در زمینه مشاوره دارویی برای پزشکان فعالیت دارد. پزشکان متخصص میتوانند پاسخ سوالات تخصصی دارویی خود را از داروسازان بالینی دریافت کنند. این رشته نیز مانند رشته پزشکی به زیر شاخههای متعدد از قبیل کودکان، عفونی، داخلی، مراقبتهای ویژه و غیره تقسیم میشود. امروزه در دنیا به تعداد تخصصهای پزشکی موجود، تخصصهای داروسازی بالینی به وجود آمده است. هدف از این رشته«مصرف بهینه دارو» یا به عبارتی جایگزین نمودن داروهای تجویز شده با داروهای بهتر، کاهش مصرف اقلام دارویی، تغییر مقادیر مصرف دارو (کم یا زیاد کردن مقدار مصرف دارو) میباشد. مصرف بهینه فقط کم مصرف کردن نیست بلکه درست مصرف کردن است.
برخی از وظایف این گروه از متخصصین عبارتند از: بررسی تاریخچه دارویی بیمار، نظارت بر مصرف صحیح دارو توسط بیمار، بررسی عوارض جانبی داروها و گزارش آنها، پیگیری غلظتهای دارویی در بیماران برای جلوگیری از مسمومیتها، دستیابی به دوز صحیح درمانی (پایش) و کم کردن مدت بستری شدن بیماران و ارائه مشاوره دارویی به پزشکان.
مواد امتحانی وضرایب مربوطه دکتری داروسازی بالینی در سال ۹۵ :
شیمی دارویی:۱ فارماسیوتیکس :۱داروسازی بالینی:۳ فارماکولوژی و سم شناسی :۲ فارماکوگنوزی و بیوتکنولوژی:۵/۰
با بررسی نمونه کارنامههای داوطلبان در سال ۹۶-۹۵ به دست آوردن حدود میانگینهای زیر برای قبولی در رشتهی داروسازی لازم است:
قبولی داروسازی دانشگاه دولتی روزانه —-> میانگین ۶۰ و ۴۴ درصدی دروس(به ترتیب) عمومی و اختصاصی
قبولی داروسازی دانشگاه شهید بهشتی —-> میانگین ۶۵ و ۵۵ درصدی دروس(به ترتیب) عمومی و اختصاصی
قبولی داروسازی دانشگاه پردیس خودگردان(بین الملل تهران) —-> میانگین ۳۵ و ۱۵ درصدی دروس(به ترتیب) عمومی و اختصاصی
درصد و نمونه کارنامه قبولی رشته داروسازی در سال ۹۶-۹۵
داروسازی دانشگاه شهید بهشتی-روزانه(منطقه۲)
داروسازی دانشگاه تهران-روزانه(منطقه۱)