زمین شناسی – Geology | هدف رشته زمین ­شناسی | تعداد واحدهای درسی کارشناسی زمین شناسی |گرایش­ های رشته زمین شناسی | آب شناسی

زمین­ شناسی علمی است که در مورد نحوه تشکیل زمین و چگونگی استفاده از منابع خدادادی زمین به ما راه ­هایی را نشان می دهد.این دانش از نظر علمی و اقتصادی حائز اهمیت است به این دلیل که منابع طبیعی فراوان و ذخائر با ارزشی در اعماق زمین کشور ما وجود دارد و این ذخائر نقش مؤثری را در زمینه شناخت منابع معدنی، اکتشاف، بهره برداری از آنها و به طور ویژه منابع نفتی دارد؛ بنابراین زمین شناسی علمی برای شناخت ویژگی­ های فیزیکی و تاریخی زمین و اجزای تشکیل دهنده آن است.

هدف رشته زمین­ شناسی:

شناخت کلی سیاره زمین، به عنوان سیاره زندگی انسان و اهداف کاربردی شناخت خاصیت شیمیایی و فیزیکی سنگ های سازنده زمین و شناخت خواص خواستگاه های زمین است.

زمین­ شناسی در حال حاضر جایگاه ویژه ­ای را در بین رشته­ ها، پیدا کرده و کاملاً تخصصی شده است و اقتصاد بیشتر کشورها به زمین­شناسی بستگی دارد. همچنین این رشته نقش بسیار مهمی در محیط زیست ایفا می­ کند­؛ مثلاً شناخت زمین­ هایی که بتوان در آن خانه ­سازی و شهرسازی کرد و شناخت مکان­ هایی که احتمال خطر ویرانی در اثر زلزله را دارد.

رشته زمین ­شناسی از زیرگروه‌های ۳ گروه آزمایشی علوم تجربی است و ضرایب دروس اختصاصی برای این رشته عبارت است:

تعداد واحدهای درسی کارشناسی زمین شناسی:

 

در زمین­ شناسی منابع فلزی و غیر فلزی، منابع انرژی، منابع زیرزمینی، آب و هر آنچه که به عنوان ثروت طبیعی و ملی شناخته می­ شود مورد مطالعه قرار می­ گیرند.

امروزه بسیاری از علوم و فنون تأثیرگذار در کشورها نظیر اقتصاد، نفت، محیط زیست، هواشناسی، صنعت و معدن، راه و ترابری،… متکی بر زمین شناسی است و  بها دادن به آن از مهمترین شاخص ­های توسعه یافتگی و پیشرفت جوامع محسوب می ­شود.

این رشته ارتباط بسیار نزدیکی با علوم زیستی و شیمی داشته و استفاده از نقشه­ های ماهواره­ا­ی، سیستم­ های اطلاعات جغرافیایی و نقشه برداری در آن واجد اهمیت می­ باشد. هم­چنین بسیاری از علوم از جمله آب،خاک و هواشناسی و جغرافیا در ارتباط تنگاتنگ با علوم زمین هستند.

توانمندی ­های فارغ التحصیلان کارشناسی زمین شناسی:

• تهیه و تفسیر نقشه­ های زمین­شناسی و معدنی
• همکاری با گروه ­های اکتشاف، و تیم ­های عملیات صحرایی و کارگاهی مهندسی ژئوتکنیک
• انجام فعالیت­ های کارشناسی در وزارتخانه­ های معادن و فلزات، نفت، نیرو، کشاورزی و سازمان­ ها تابعه و نیز کلیه مؤسساتی که به نحوی از انحاء از زمین­شناسی استفاده می­ نمایند.
• گسترش مرزهای دانش در حیطه زمین­ شناسی از طریق ادامه تحصیل در سطوح عالیه و نظریه پردازی، تحقیق و پژوهش

دروس‌ رشته‌ زمین­ شناسی در طول‌ تحصیل:

دروس‌ پایه‌: ریاضی‌، فیزیک‌، شیمی‌، مبانی‌ کامپیوتر

دروس‌اصلی: زمین‌­شناسی‌فیزیکی‌،زمین‌­شناسی‌تاریخی‌، بلورشناسی‌هندسی‌، بلورشناسی‌نوری‌، کانی‌شناسی‌، رسوب‌شناسی‌، سنگ‌شناسی‌ رسوبی‌، سنگ‌شناسی‌آذرین‌، سنگ‌شناسی‌دگرگونی‌، دیرینه‌شناسی‌ (ماکرو فسیل‌)، چینه‌شناسی‌، زمین‌شناسی‌ ساختمانی‌، زمین‌ ساخت‌، فنوژئولوژی‌، ژئوشیمی‌، ژئوفیزیک‌، نقشه‌ برداری

دروس‌ تخصصی‌: زمین‌شناسی‌ایران‌، زمین‌شناسی‌اقتصادی‌، زمین‌شناسی‌ نفت‌، آب‌های‌ زیرزمینی‌، زمین‌شناسی‌ مهندسی‌، پترولوژی‌، زمین‌شناسی‌ صحرایی‌، متون‌ علمی‌ زمین‌ شناسی‌. (بسیاری از درس‌های این‌ رشته‌ همراه‌ با آزمایشگاه‌ است‌).

توانایی های مورد نیاز و قابل توصیه برای رشته زمین شناسی:

• تسلط‌ کافی‌ بر درس‌هایی‌ مثل‌ فیزیک‌، شیمی‌ و ریاضی‌
• توان و دانش بالا در زمینه‌ های زمین شناسی
• برخورداری از قدرت‌ تجسم‌ مناسب
• داشتن‌ روحیه‌ ای‌ پرجنب‌ و جوش‌
• علاقه‌ به‌ زندگی‌ در محیط‌ های‌ طبیعی‌ مانند کوه‌ها و بیابان‌ها
• داشتن‌ توانایی‌ جسمانی‌ مناسب‌
• قدرت تحمل شرایط سخت کاری و امکان فعالیت در شرایط دشوار مناطق خارج از شهر
• قدرت تجزیه و تحلیل و قدرت تصمیم­ گیری سریع

گرایش­ های رشته زمین شناسی:

زمین شناسی مهندسی (Engineering Geology):

رشته زمین شناسی مهندسی ضمن بررسی تأثیر «محیط زمین شناسی» بر سازه‌های مهندسی یا زمین شناسی مهندسی، راه‌حل های مناسبی جهت کاهش یا برطرف نمودن خطرات احتمالی ارائه می‌دهد. باید توجه داشت که محیط زمین شناسی اطراف یک سازه به دو صورت با آن در ارتباط است. یکی توسط مصالح زمین شناسی، یعنی سنگ، خاک و آب، دیگری فرآیندها و مخاطرات زمین شناسی مثل سیل، زمین لرزه، حرکات دامنه‌ای و … است.

رسوب شناسی:                                                   

سنگ­ های رسوبی، از انباشت ذرات ناشی از خردشدن انواع سنگ ­های دیگر به وجود می­آید. این ذرات، معمولاً به کمک نیروی گراویته، آب، باد و یا یخ به محل جدید خود جا به جا شده و در آنجا به ترتیبی جدید بر روی هم قرار می­ گیرند. برای مثال، امواجی که به ساحل صخره‌ها برخورد می‌کنند، ممکن است که از این طریق، ذرات ریگ و شن دریا را در همان نزدیکی به وجود آورد. این خورده شن­ های ساحلی اگر سخت شوند سنگ رسوبی تشکیل می­دهد. یکی از مهمترین خاصه‌های سنگ­ های رسوبی، لایه بندی رسوبات تشکیل دهنده آن­ هاست. مهمترین کاربرد رسوب­ شناسی در ارتباط با اکتشاف منابع طبیعی از قبیل نفت و گاز می‌باشد، در گذشته بیشتر کمپانی­ های نفتی برای کشف مخازن در جستجوی تاقدیس­ ها بودند، اما با پیشرفت زمان به این نتیجه رسیدند که علاوه بر نفت­گیرهای ساختمانی، نفت گیرهای چینه شناسی نیز از اهمیت خاصی برخوردار است.

زمین شناسی اقتصادی:                                    

زمین­ شناسی اقتصادی شاخه‌ای از علم زمین­ شناسی است که پیرامون شرایط تشکیل مواد معدنی، مورفولوژی و ریخت­ شناسی آنها، بافت و ساخت آنها، عوامل کنترل کننده پراکندگی مواد معدنی، توجیه فنی و اقتصادی آنها و بلاخره تقسیم بندی ژنتیکی مواد معدنی بحث می‌کند. در رسیدن به اهداف فوق، روش­های مختلف تجزیه مواد معدنی، روش­های ژئوفیزیکی و ژئوشیمیایی و فرآوری مواد انجام می‌گیرد. همچنین در انجام پروژه‌های مختلف اکتشافی باید به مسائل زیست محیطی نیز توجه بسیاری کرد.

زمین شناسی ساختمانی (Structural Geology):   

هر کسی که با زمین شناسی سر و کار داشته باشد، تشخیص می‌دهد که پوسته زمین در طی تاریخ زمین شناسی یک واحد ثابت و غیر متغیری نبوده است و در برابر عوامل داخلی و خارجی در آن تغییر شکل ایجاد شده است. نواحی عظیم چین خورده یعنی سلسله کوه­ هاست که­ در آن رسوبات و سنگ­ های دیگر فشرده شده و فرم آنها تغییر کرده است.
عامل دیگر رسوبات دریایی است که اینک در قله ­های مرتفع کوه­ ها دیده می‌شود و در برخی موارد هزاران متر از سطح دریا بالاتر قرار گرفته است و این خود ناپایداری قشر زمین را نشان می‌دهد. بطور کلی می‌توان گفت که زمین شناسی ساختمانی و تکتونیک، درباره ساخت های مختلف سنگ­ های تشکیل دهنده پوسته زمین، چگونگی تشکیل و ارتباط آنها با عوامل داخلی زمین بحث می‌کند

زمین شناسی نفت (Petroleum Geology):                 

زمین شناسی نفت از زیر شاخه­ های علم زمین شناسی می باشد که به بررسی عوامل و شرایط مرتبط با تشکیل ذخایر هیدروکربنی می پردازد و با توجه به نیاز کشور به شناخت ذخایر جدید نفت و گاز حائز توجه خاص می باشد. چراکه اولین قدم در راه اکتشاف همان بررسی­ های زمین شناسی هستند اطلاعات ارائه شده در این بخش شامل بررسی عوامل و پارامترهای مرتبط در نحوه تشکیل نفت و گاز و سنگ منشاد، مهاجرت و عوامل دخیل در آن، سنگ مخزن، انواع آن و پارامترهای مرتبط با سنگ مخزن، سنگ پوشش و در نهایت به بررسی جایگاه نفت و گاز در زمین شناسی ایران و تشکیل نفت و گاز در مناطق مختلف و عوامل مؤثر در آن پرداخته شده است.

زمین شناسی زیست محیطی:                                                   

زمین شناسی زیست محیطی از جمله شاخه های جدید زمین­ شناسی است که به همراه زمین­ شناسی نواحی شهری، نقش بسیار مهمی در ایمنی انسان و تأمین منابع مورد نیاز او دارد. نقش این دو شاخه آن قدر زیاد است که زمین­ شناسی یکی از مهمترین رشته های علوم پایه در قرن بیست و یکم نامیده می شود. در کشورهای پیشرفته­ ی جهان، تقریباً هیچ پروژه­ای بدون تأیید این دو شاخه­ ی علوم زمین اجازه اجرا ندارد و اجرای هر پروژه­ای مجبور به دریافت مجوز مطالعات زمین­ شناسی زیست محیطی، زمین شناسی مهندسی و زمین­ شناسی نواحی شهری است.

سنگ شناسی یا پترولوژی:                                    

پترولوژی یا سنگ شناسی علم­ مطالعه سنگ­ ها است و کم و بیش به ساختارهای زمین نیز می پردازد.
این علم محدود به مطالعه موادی است که در پوسته وجود دارد و قابل دسترس است اگرچه که نمونه­ هایی از شهاب سنگ­ ها را نیز توسط شبیه­ سازی در این علم مطالعه می­ کنیم. این علم به مطالعه انواع اتفاقاتی که از ابتدا برای سنگ افتاده می­ پردازد و روابط فرایندهای زمین شناسی و تاریخچه آن را مورد بررسی قرار می­دهد. سنگ شناسی همچنین بخش اصلی مطالعات زمین شناسی، عملکرد آنها و تاریخچه و پیدایش سنگ­ ها و نحوه اکتشاف آنها را نشان می­دهد. پترولوژی یا سنگ شناسی علم مطالعه سنگ ها است و کم و بیش به ساختارهای زمین نیز می پردازد.

آب شناسی (hydrology):

هیدروژئولوژی دانشی است که از آب های زیرزمینی بحث می­ کند و به عنوان شعبه ای از زمین شناسی، منشأ، ترکیب ، خواص، کیفیت، گسترش و حرکت آب را در داخل قشرهای زمین مورد مطالعه قرار می­دهد. به عبارتی «هیدرولوژی علم مطالعه­ ی آب کره زمین است و در مورد پیدایش، چرخش و توزیع آب در طبیعت خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آب، واکنش‌های آب در محیط و ارتباط آن با موجودات زنده بحث می‌کند.

چینه و فسیل شناسی:

اصولا از روابط موجود بین طبقات سنگ­ های رسوبی بحث می‌کند؛ مطالعات چینه شناسی از یک طرف مبتنی بر شناخت توالی طبقات رسوبی در زمان های مختلف زمین شناسی به منظور پی بردن به تاریخ حوادث زمین و تکامل موجودات بوده ، از طرف دیگر تغییرات جانبی رخساره‌ها در مکان های مختلف را بررسی می‌نماید که به وسیله آن با وضع جغرافیایی گذشته زمین در هر زمان آشنا می‌شویم.

موقعیت‌ شغلی‌ و بازار کار در رشته زمین شناسی:

زمینه­ های شغلی یک فارغ التحصیل رشته زمین شناسی عبارتند از: مراکز آموزشی- پژوهشی، سطوح دبیرستانی و آزمایشگاه­ هایی که درباره زمین تحقیقات می­ کنند، مراکز تحقیقاتی جغرافیایی، مراکز نقشه برداری، معادن و برخی مراکز نفتی، وزارت خانه های صنعت معدن و تجارت، نفت‌، نیرو، راه‌، جهاد کشاورزی‌، علوم‌، تحقیقات و فناوری، آموزش‌ و پرورش‌ و همچنین‌ شرکت‌ها و مؤسساتی‌ مانند ذوب‌آهن‌، سازمان‌ زمین‌ شناسی‌ و زلزله کشور، موسسه ژئوفیزیک، شرکت‌های‌ مرتبط‌ با فعالیت‌های‌ سدسازی‌، آب‌یابی‌، حفر تونل‌، راهسازی‌، اکتشافات‌ آب‌ و نفت‌ و معادن‌، بخش‌های‌ مرتبط‌ با تهیه‌ نقشه‌های‌ زمین‌ شناسی‌ و معدنی‌، آزمایشگاه‌های‌ سنگ‌ شناسی‌ و زمین‌ شناسی‌

هم چنین در صورت داشتن توان و علاقه لازم، زمین ­شناس می­ تواند کارآفرینی کرده و شرکتی شخصی در این حوزه راه اندازی کند. بسیاری از فعالیت‌های اصلی شرکت‌های بزرگی از جمله شرکت نفت و گاز ایران، به تهیه و استفاده از نقشه‌های زمین‌شناسی، تحلیل این نقشه و شناسایی نکات قابل تامل در آن‌ها بستگی دارد. زمین ­شناس می­ تواند به عنوان پیمانکار با وزارتخانه­ ها و سازمان­ های مختلف همکاری کند. همچنین امکان کار در مراکز خرید و فروش جواهر به عنوان کارشناس سنگ­ های قیمتی برای فارغ التحصیلان این رشته امکان پذیر است.

دامنه فعالیت‌های زمین‌شناسی سه موضوع کلی را در بر می‌گیرد: ژئو تکنیک. ژئو مکانیک. ژئو دینامیک

در موضوع ژئومکانیک مطالعه رفتار مکانیکی خاک‌ها و سنگ‌ها در مقابل نیروهای وارد به آن‌ها، مورد توجه قرار می‌گیرد. این موضوع خود شامل دو شاخه مکانیک خاک و مکانیک سنگ می‌شود.

مطالعه فعالیت‌های فعال زمین‌شناسی که تأثیر مستقیمی در شرایط محیطی دارند و نحوه برخورد با آن ها موضوع اصلی بحث ژئودینامیک می‌باشد. فعالیت‌های فعال زمین‌شناسی به طور کلی شامل زمین لرزه‌ها، آتشفشان‌ها، ناپایداری دامنه‌ها، فرسایش، هوازدگی و … می‌باشد.

در بحث ژئوتکنیک رفتار مکانیکی سنگ‌ها و خاک‌ها در محل اجرای طرح‌های مهندسی و نحوه بهسازی شرایط زمین در محل اجرای طرح‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. زمین‌شناسی مهندسی یا ژئوتکنیک علم رفتارشناسی سد، تونل، پی ساختمان، سازه‌های مهندسی و صنعتی می باشد.

برخی از مؤلفین زمین شناسی مهندسی را سهواً به جای ژئوتکنیک بکار می­برند. عمده ترین مسائلی که مهندسی ژئوتکنیک با آن درگیر است عبارتند از: آماده سازی (ساختگاه) برای احداث سازه، آگاهی از تأثیر احداث سازه بر بناها و تأسیسات موجود در اطراف آن، طراحی پی های کم عمق و عمیق، مسایل مربوط به پایداری دامنه­ های طبیعی یا مصنوعی، سازه های نگاه دارنده سطحی و تونل ها و فضاهای زیرزمینی است.

گرایش ها در مقطع ارشد در آزمون کارشناسی ارشد سال ۹۷ همراه با ضرایب مواد امتحانی (ضرایب از راست به چپ)

گرایش ها در مقطع دکتری و ضرایب دروس امتحانی (از راست به چپ)