اعضای مصنوعی
رشته اعضای مصنوعی و وسایل کمکی که گاهی با نامهای ارتوپدی فنی و ارتز و پروتز نیز شناخته می‌شود، یکی از رشته‌های گروه توانبخشی است که در زمینه طراحی و ساخت انواع وسائل کمکی و اندام‌های مصنوعی (اٌرتزو پروتز) برای افراد معلول و نیازمند، فعالیت دارد.
ارتز وسیله ای است که برای حمایت از یک عضو و یا تصحیح تغییر شکلی که در عضو وجود دارد به‌کار می‌رود درحالی که پروتز به وسیله‌ای اطلاق می‌گردد که جانشین عضو از دست رفته می‌شود.
در این رشته، دانشجویان ضمن گذراندن واحدهای پایه پزشکی با اصول طراحی مهندسی نیز آشنا می‌شوند تا پس از پایان تحصیلات خود بتوانند در سه زمینه حمایت از اعضای ضعیف و ناتوان بدن، ساخت اندام مصنوعی برای عضو از دست رفته و اصلاح ناهنجاری‌ها فعالیت کنند.
رشته اعضای مصنوعی و وسایل کمکی (ارتوپدی فنی) یکی از رشته‌های گروه توانبخشی است که در زمینه طراحی و ساخت انواع وسائل کمکی و اندام‌های مصنوعی (ارتزو پروتز) برای افراد معلول نیازمند، فعالیت دارد.
جنگ تحمیلی شمار نیازمندان این بخش را به صورتی جدی افزایش داد.
در واقع دروس این رشته مجموعه‌ای از علوم مهندسی و علوم پزشکی است.
متخصص اعضای مصنوعی در سه زمینه حمایت از اعضای ضعیف و ناتوان بدن، ساخت اندام مصنوعی برای عضو از دست رفته و اصلاح ناهنجاری‌ها فعالیت می‌کند.
متخصصان با مطالعه رشته اعضای مصنوعی و وسایل کمکی، دانش و مهارت لازم را برای ساخت دست و پای مصنوعی و وسایل کمکی مورد استفاده برای افراد فلج و افرادی که دارای ناهنجاری‌های عضلانی و استخوانی هستند، به دست می آورند.
در این رشته دو دسته وسیله کمکی به نامهای ارتز و پروتز ساخته می‌شود که ارتز به وسیله‌ای گفته می‌شود که در موازات اندام فلج یا ضعیف به کار برده شده و به آن کمک می‌کند تا کارایی بهتری داشته باشد و شامل تمام اندام ها از جمله اندام تحتانی، اندام فوقانی، ستون فقرات و سر و گردن می‌شود.
پروتز نیز عضو مصنوعی است که جانشین عضو طبیعی شده و در امتداد عضو طبیعی قرار می‌گیرد.
تفاوت رشته اعضای مصنوعی با مهندسی پزشکی
تفاوت این رشته با مهندسی پزشکی در دو نکته مهم خلاصه می‌شود:
۱- گستره مهندسی پزشکی وسیع‌تر است؛
در واقع رشته مهندسی پزشکی در زمینه الکترونیک و بیومکانیک کاربردی در حوزه تمامی تجهیزات پزشکی فعالیت می‌کند (نظیرطراحی یک دستگاه رادیولوژی یا فیزیوتراپی)
۲- پیچیدگی و تعامل رشته‌های علمی در تولیدات مهندسی پزشکی بیشتر است (نظیر تولید پروتزهای داخلی از جمله قلب مصنوعی یا مثل دست سیبرنتیکی)
رشته اعضای مصنوعی، با توجه به پیشرفت‌های نوین در تولید اندام‌های مصنوعی و استفاده از فناوری‌های جدید نظیر فناوری درپوش مغزی(Brain Cap)و … رشته‌ای است که به سرعت در حال توسعه و تکامل است.
رشته ی اعضای مصنوعی به ساخت وسایل کمکی و اعضای مصنوعی خارج از بدن نظیر دست و پا و… میپردازد در صورتی که دقت کنید رشته ی مهندسی پزشکی به ساخت وسایل الکتریکی در ارتباط با پزشکی می‌پردازند.
زمینه‌های فعالیت این رشته
اصلاح ناهنجاری‌ها
حمایت از اعضای ضعیف و ناتوان بدن
ساخت اندام مصنوعی برای عضوی که از دست داده شده
تصور غلط از این رشته
همه فکر می‌کنند وظیفه‌ی فارغ التحصیلان این رشته ساخت و طراحی سیستم‌های کامپیوتری و الکترونیکی هست در حالی که فارغ التحصیلان رشته‌ی اعضای مصنوعی ساخت اعضای مصنوعی برای بدن رو انجام می‌دهند؛ یعنی در واقع وسایل مکانیکی رو درست می‌کنند نه وسایل الکتریکی.
در حال حاضر این رشته در دانشگاه‌های ایران، اصفهان و دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران و همدان ارائه می‌شود.
تعداد واحدهای درسی رشته اعضای مصنوعی
تعداد کل واحدها:۱۲۸ واحد
دروس عمومی: ۲۰ واحد
دروس پایه فنی مهندسی: ۹ واحد
دروس پایه پزشکی و توانبخشی: ۲۷ واحد
دروس تخصصی: ۴۸ واحد
دروس کارآموزی در عرصه: ۲۴ واحد
دروس این رشته در ابتدا شامل آناتومی، مهندسی، پزشکی، فیزیولوژی بدن بوده و بعد از آن دانشجویان به سراغ مباحث تخصصی که همان فراگرفتن نحوه‌ی ساخت اعضای مصنوعی(ارتز و پروتز ) می‌روند.
ارتز در واقع وسیله‌ای است که در خارج از بدن به موازات عضو از کار افتاده قرار می‌گیرد و فعالیت آن عضو را بهبود می‌بخشد اما پروتز وسیله‌ای هست که جایگزین عضو از دست رفته می‌شود.
رشته ی اعضای مصنوعی در مقاطع کارشناسی پیوسته و کارشناسی ارشد ناپیوسته ارائه می‌گردد. تعداد کل واحد ها در مقطع کارشناسی ۱۲۸ واحد و طول مقطع کارشناسی این رشته ۴ سال است.
دروس این رشته‌ی تحصیلی را می‌توان به دو بخش دروس پایه (دروس پایه‌ی مهندسی و دروس پایه ی پزشکی) و دروس تخصصی تقسیم بندی کرد.
که دروس پایه‌ی مهندسی شامل مواردی چون:استاتیک، تکنیک قطعه سازی، رسم فنی و آمار و روش تحقیق است.
و دروس پایه‌ی پزشکی شامل مواردی چون: ارتوپدی، نورولوژی، آناتومی اندام فوقانی و تحتانی، روانشناسی معلولین، اصول توانبخشی و آناتومی ستون فقرات و… است.
و دروس تخصصی شامل: طراحی ارتزهای اندام فوقانی، طراحی ارتز های اندام تحتانی و ستون فقرات، طراحی پروتزهای اندام فوقانی، اندام تحتانی و ستون فقرات و…است.
درس های رشته اعضای مصنوعی و وسایل کمکی در مقطع کارشناسی
آناتومی انسانی ۱ و ۲ کمک های اولیه. ایمنی و پیشگیری از سوانح در کارگاه ریاضیات پایه و مقدمات آمار. تکنیک‌های فلزکاری تکنیک ارتوپدی فنی. اصول توانبخشی خواص مواد (علوم فلزات).
خواص مواد (مواد مصنوعی) بهداشت عمومی. ارتوپدی مکانیک. تکنولوژی چوب تکنیک قطعه سازی. تئوری پروتز ۱ و ۲ و ۳ تئوری ارتز ۱ و ۲. مدیریت صنعتی روانشناسی معلولین.
آناتومی و فیزیولوژی اعصاب فیزیک. تکنولوژی درودگری آشنایی با طراحی و ساخت ارتزهای اندام فوقانی. آشنایی با طراحی و ساخت پروتزهای زیر زانو آشنایی با طراحی و ساخت ارتزهای اندام تحتانی.
آشنایی با طراحی و ساخت ارتزهای ستون فقرات آشنایی با طراحی و ساخت پروتزهای اندام فوقانی. آشنایی با طراحی و ساخت پروتزهای بالای زانو اصول فیزیوتراپی و کاردرمانی.
ارزشیابی و اندازه‌گیری عضلانی آناتومی سطحی. مقاومت مصالح اصطلاحات پزشکی. رادیولوژی تکنیک چرمکاری. آمار و روش تحقیق مدیریت مراکز ارتوپدی فنی. نورولوژی کنیزیولوژی و بیومکانیک ۱ و ۲ و ۳.
کارآموزی در عرصه ارتزهای زیرزانو کارآموزی در عرصه ارتزهای پا. کارآموزی در عرصه ارتزهای بالای زانو کارآموزی در عرصه ارتزهای ستون فقرات.
کارآموزی در عرصه ارتزهای اندام فوقانی کارآموزی در عرصه پروتزهای مچ پا و پنجه. کارآموزی در عرصه پروتزهای زیرآرنج کارآموزی در عرصه پروتزهای بالای آرنج. کارآموزی در عرصه پروتزهای زیر زانو کارآموزی در عرصه پروتزهای بالای زانو. کارآموزی در عرصه پروتزهای لگن رسم فنی ۱ و ۲
رشته‌ی اعضای مصنوعی از زیر گروه‌های ۱ رشته‌های علوم تجربی است و ضرایب دروس اختصاصی برای این رشته عبارت است:
| زمین شناسی۰ | زیست شناسی:۴ | شیمی:۳ | فیزیک:۲ | ریاضیات:۲ |
توجه داشته باشید همه ی دروس فوق اختصاصی بوده و ضرایب همه در ۳ ضرب می‌شود.
مهارت های مورد نیاز برای تحصیل در این رشته:
مخاطب اصلی رشته‌ی اعضای مصنوعی معلولین هستند که کاملأ بدیهی است که باید یک ارتباط کلامی و همدردی خوبی با این افراد داشته باشید و واقعاً درکشون کنید و آمادگی روحی و روانی خوبی داشته باشید چون‌که تحصیل کنندگان در این رشته با دردمندترین افراد جامعه‌ی ما که همان معلولین عزیز هستند سروکار دارند و باید واقعاً روح امید و زندگی رو در این افراد عزیز و دوست داشتنی زنده نگه دارند … که این کار بسیار ارزشمندی است.
شرایط دیگری هم از جمله توانایی بدنی و مهارت دستی مناسب که اگر مثلاً معلولی از روی تخت بر روی زمین افتاد بتوانید او را تکان داده و وضعیت فیزیکی او را در حالت ایده‌آل قرار بدهید.
این رشته یک رشته‌ی هنری هستش چون شما مثل یک مجسمه ساز باید عمل کرده و با فلزکاری و گچ‌کاری و قالب‌های سنگین سر و کار داشته و باید این کار را با ظرافت خاصی انجام دهید.
به عبارت دیگر متخصص این رشته باید از دست‌هایی توانا برخوردار بوده و به کارهای فنی و صنعتی علاقه مند باشد.
داشتن روابط اجتماعی خوب در این رشته بسیار ضروری است چون رشته اعضای مصنوعی یک رشته خدماتی است و فارغ التحصیل آن باید با دردمندترین اعضای جامعه در ارتباط باشد. افرادی که نیاز به برخوردی خوب و صبر و حوصله زیاد دارند.
وضعیت ادامه تحصیل
این رشته در حال حاضر در دو مقطع کارشناسی پیوسته و کارشناسی ارشد ناپیوسته ارائه می‌شود.
این رشته در مقطع کارشناسی گرایش خاصی ندارد. اما در مقطع کارشناسی ارشد دارای گرایش اُرتز (وسایل کمکی و اندام مصنوعی که در داخل بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد مثل استخوان و مفاصل مصنوعی) و همچنین پرتز (وسایل کمکی که خارج بدن هستند) ارائه می‌شود.
مقطع دکترای این رشته در داخل کشور ارائه نمی‌شود ولی در خارج از کشور امکان ادامه تحصیل تا مقطع دکترا وجود دارد.
فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی رشته‌ی اعضای مصنوعی ، مجازند در مقطع کارشناسی ارشد در رشته‌های زیر ادامه تحصیل دهند:
مهندسی پزشکی(زیست مواد و بیوالکتریک)
نانوتکنولوژی پزشکی
فیزیک پزشکی
رشته‌ی مدیریت توانبخشی
اعضای مصنوعی و وسایل کمکی
زیست فناوری پزشکی
امکان ادامه تحصیل در رشته‌های همجوار:
فارغ التحصیلان دوره کارشناسی رشته اعضای مصنوعی و وسایل کمکی می‌توانند در رشته‌هایی مثل مدیریت توانبخشی نیز ادامه تحصیل دهند.
آینده‌ی شغلی رشته‌ی اعضای مصنوعی:
فارغ التحصیلان این رشته می‌توانند در دو بخش دولتی و خصوصی فعالیت کنند که بخش دولتی شامل سازمان بهزیستی، هلال احمر، بنیاد جانبازان و بیمارستان‌های دارای مرکز ارتوپدی فنی است.
اما حیطه اصلی فعالیت فارغ التحصیلان این رشته بخش خصوصی است چون رشته اعضای مصنوعی جزو معدود رشته‌های توانبخشی است که فارغ التحصیلان آن می‌توانند پس از کسب تجربه لازم مرکز خصوصی دایر کرده و به افراد فلج یا افرادی که مشکلات ارتوپدی دارند وافرادی که بیماری‌های ساده مثل صافی کف پا داشته و احتیاج به کفش طبی دارند همچنین کسانی که دچار قطع عضو هستند خدمات خود را ارائه دهند.
اگر دانشجویی اهل تحقیق و مطالعه باشد زمینه نوآوری در این رشته بسیار زیاد است بخصوص در زمینه پروتزهای زیبایی یعنی ساخت چشم و گوش و بینی مصنوعی که نیروی کار متخصص در ایران بسیار کم است.
نکات کاربردی
برای قبولی در دانشگاه علوم پزشکی ایران در سال گذشته چارک پایین رتبه کشوری ۱۳۰۰۰ بوده است.
چارک پایین حداکثر رتبه کشوری برای قبولی در رشته‌ی اعضای مصنوعی در کشور ۲۰۰۰۰ بوده است.
حدود درصد ها برای قبولی در رشته‌ی اعضای مصنوعی دانشگاه ایران:
ادبیات فارسی۴۰ عربی ۵۰ معارف ۵۰ زبان ۲۰ زمین شناسی۱۰ ریاضی۴۰ زیست شناسی۶۰ فیزیک ۵۰ شیمی۷۰
چه درس‌هایی در این رشته از اهمیت برخوردار هستند ؟
اهمیت و نقش دروس فیزیک و ریاضیات بیش از دروس دیگر است.
دانشجوی این رشته باید شم فنی داشته باشد و بتواند با وسایل فنی کار کند.
از نظر علمی نیز دانشجوی این رشته لازم است که در فیزیک، مکانیک، ریاضی، زیست شناسی و زبان انگلیسی توانمند باشد.
تسلط بر دروس ریاضی و فیزیک و همچنین زیست شناسی از دوران دبیرستان باعث موفقیت شما در این رشته می‌شود چون اصولاً این رشته بر پایه‌ی آناتومی بدن است که در زیست شناسی خواندید.
با بررسی نمونه کارنامه‌های داوطلبان در سال ۹۶-۹۵ به دست آوردن حدود میانگین‌های زیر برای قبولی در رشته‌ی اعضای مصنوعی لازم است:
قبولی اعضای مصنوعی دانشگاه دولتی روزانه میانگین ۴۸ و ۳۲ درصدی دروس(به ترتیب) عمومی و اختصاصی
درصد و نمونه کارنامه قبولی رشته اعضای مصنوعی در سال ۹۴
اعضای مصنوعی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران -روزانه(منطقه۲)
کارشناسی ارشد بر اساس دفترچه وزارت بهداشت ۹۷
