دایره المعارف بریتانیکا در معرفی علم تاریخ می‌گوید: تاریخ، قواعدی است که ثبت وقایع مؤثر بر مردم یک ملت را با حفظ تسلسل تاریخی و زمانی آن مطالعه می‌کند و مبنی بر تحقیق منتقدانه منابع اطلاعاتی و توضیح دلایل آنها است.
همچنین هدف تاریخدان این است که فعالیت های ثبت شده انسان را مدل سازی کند. تا درک عمیق تری از آن داشته باشد. این درک از اعمال انسان، موضوعی کاملاً جدید است و به پیشرفت‌های علم تاریخ در اواخر قرن ۱۸ و ۱۹ برمی‌گردد که توسط تاریخدانان حرفه‌ای ایجاد گردید.
تاریخ را می‌توان مطالعه حیات اجتماعی انسان در زمان، همراه با تحلیل برای نوسازی اکنون و معرفت و آگاهی نسبت به آینده تعریف کرد. سابقه فعالیت رشته آموزشی تاریخ در نظام دانشگاهی ایران به نزدیک به صد سال می‌رسد.
آموزش تاریخ به مفهوم شناخت و احوال و سرگذشت جوامع، اقوام و ملت های جهان بر اساس متون، مدارک، اسناد، اخبار، آثار تاریخی و بررسی آنها با روش های علمی است.
برخلاف درس تاریخ در دوران مدرسه که موضوع اصلی آن را حوادث و اتفاقات تاریخی در طول دوره های مختلف تشکیل میداد، در رشته تاریخ در دانشگاه به دانشجویان نحوه نوشتن، قواعد و نحوه به ثبت رساندن حوادث تاریخی مرتبط به یک قوم و ملت را آموزش می دهند، بنابراین رشته تاریخ در دانشگاه دایره بسیار گسترده تری از درس تاریخ در دوران مدرسه را در بر می گیرد.
در رشته تاریخ:
– دانشجویان به بازنگری در حوادث تاریخی در دوره های مختلف پرداخته و آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهند.
– تاریخ دانان به دنبال کشف حقایق سربسته در دوره های مختلف هستند و با آوردن دلیل و برهان به توجیه آنها می پردازند.
– اصلی ترین و مهم ترین هدف تاریخ دانان، بررسی فعالیت انسان در گذشته و دستیابی به دستاوردهای جدید است.
توجه:
پایه اصلی رشته تاریخ بر فلسفه، جغرافیا، جامعه شناسی، اقتصاد، سیاست و فرهنگ استوار است.
کسانی در رشته تاریخ به موفقیت دست خواهند یافت که از نتیجه گیری سطحی از رویدادها و حوادث رخ داده در گذشته عبور کرده و به عمق این حوادث و نتیجه گیری از آن ها پی ببرند.
دانشجویان رشته تاریخ باید با مطالعه یک رویداد به جنبه های پنهان و مخفی آن پی ببرند و به نتایج بزرگی از آنها دست یابند.
تحصیل در رشته تاری:
در مقطع کارشناسی تاریخ دانشجویان بدون هیچ گرایشی باید در ۴ سال تحصیلی ۱۳۵ واحد درسی را به صورت زیر بگذرانند:
تعداد واحدهای درسی:
دروس عمومی: ۱۶ واحد
درسهای پایه: ۲۸ واحد
درسهای الزامی: ۶۸ واحد
درسهای اختیاری: ۲۳ واحد
دروس تربیت دبیر: ۲۴ واحد
جمع واحدها: ۱۳۵ واحد
تبصره ها:
– دانشجویان رشته دبیری تاریخ به جای واحدهای اختیاری، دروس تربیتی مصوب رشته دبیری را خواهند گذراند.
– دانشجویان رشته تاریخ به دلیل گذراندن درس انقلاب اسلامی و ریشه های تاریخی آن و نیز درس تاریخ اسلام از میلاد پیامبر تا سال ۴۱ هجری در دروس الزامی، طبعاً نیازی به گذراندن دروس انقلاب اسلامی و ریشه های آن و نیز درس تاریخ اسلام از دروس عمومی نخواهند داشت.
رشته تاریخ یکی از مهم ترین و اصلی ترین زیرشاخه های علوم انسانی به شمار می رود؛ این رشته یکی از رشته های قدیمی در گروه آزمایشی علوم انسانی می باشد که کمتر کسی است که با این رشته آشنایی نداشته باشد، تاریخ در تمامی دانشگاه های دنیا تدریس می شود.
و همچنین آن دسته از افرادی که قصد دارند به صورت تخصصی به تاریخ بپردازند در این رشته تحصیل می نمایند.
رشته تاریخ از زیرگروه‌های ۴ گروه آزمایشی علوم انسانی است و ضرایب دروس اختصاصی برای این رشته عبارت است:
| ریاضی: ۳ | اقتصاد: ۲ | زبان و ادبیات فارسی: ۲ | زبان عربی: ۱ | تاریخ و جغرافیا: ۳ | علوم اجتماعی: ۲ | فلسفه و منطق: ۲ | روان شناسی: ۳ |
توانایی‌های لازم در رشته تاریخ:
– داشتن نظم و دقت فراوان و توان به تصویر کشیدن و نقد کردن وقایع تاریخی
– آشنایی با فلسفه، جغرافیا، جامعه‌شناسی، اقتصاد، سیاست و فرهنگ و بهره مندی از نتایج آنها
– فردی می‌تواند در رشته تاریخ موفق شود که از ظاهر رویدادها عبور کرده و مسائل عمیق‌تری را درباره آنها بفهمد و با دیدن یک رویداد به علل پنهان و آشکار آن، اشاره کند.
– علاقه به تحقیق و مطالعه پیرامون مسائل تاریخی و داشتن حافظه قوی و همچنین داشتن قدرت بیان خوب جهت گرایش دبیری
– اگر قصد ادامه تحصیل در رشته تاریخ در مقاطع بالاتری را دارید باید از قدرت تمرکز و نتیجه گیری بالایی برخوردار باشید، قدرت تخیل و تصویرسازی بالا شما را در موفقیت در این رشته کمک می کند.
فرصتهای شغلی فارغ التحصیلان
کارشناسی تاریخ:
– کار در سازمان های دولتی و غیر دولتی از قبیل وزارت آموزش و پرورش، وزرات امور خارجه، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، وزارت ارشاد اسلامی، سازمان موزه ها، مرکز اسناد ملی، رادیو و تلویزیون، نگهداری آرشیوهای دولتی در کلیه وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی، روزنامه ها و مجلات و مراکز طبع و نشر کتاب و مانند آن
– انجام مسائل تحقیقی تاریخ در حد تحقیقات بین المللی
– تدریس تاریخ در دبیرستان ها
– آمادگی برای تکمیل تحصیلات در دوره فوق لیسانس و دکتری تاریخ برای استخدام در دانشگاه ها جهت تحقیق و تدریس و نظایر آنها
– فعالیت در موزه ها
– فعالیت در کتابخانه ها و آرشیوها
– علاوه بر این ها فارغ التحصیلان رشته ی تاریخ می توانند به نویسندگی، نویسندگی در وب سایت ها، کار در بخش تولید صدا و سیما و یا به عنوان مشاور تاریخی نیز فعالیت نمایند.
درس های رشته تاریخ در طول تحصیل:
دروس پایه رشته تاریخ:
کلیات و مبانی علم تاریخ، متون تاریخی به زبان فارسی، عربی و خارجی، روش تحقیق ، تاریخ نگاری و تحولات آن در ایران و جهان، گاه‌شماری و تقویم، مبانی تاریخ اجتماعی ایران، تاریخ اندیشه‌های سیاسی در ایران و اسلام، کلیات جغرافیا، مبانی جامعه شناسی، مبانی علم سیاست، فلسفه تاریخ
دروس اصلی و تخصصی رشته تاریخ:
تاریخ ایران از ایلامی‌ها و آریایی‌ها تا پایان دوره هخامنشی، دوره سلوکی و اشکانی، تاریخ ایران در دوره ساسانیان، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران (از ورود اسلام تا پایان حکومت علویان طبرستان، دوره سلجوقیان، دوره سامانیان، دیلمیان، غزنویان، دوره غوریان و خوارزمشاهیان، دوره حمله مغول و ایلخانان، از زوال ایلخانان تا آغاز حکومت صفویان، دوره افشاریان و زندیان، آغاز دوره قاجار تا انقلاب مشروطیت و …..
ضرایب دروس دبیرستانی مربوط به رشته تاریخ در آزمون ورودی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی عبارتند از:
ضریب ۲ برای درس ریاضی، ضریب ۲ برای درس اقتصاد، ضریب ۲ برای درس ادبیات فارسی، ضریب ۱ برای درس زبان عربی، ضریب ۳ برای درس تاریخ و جغرافی، ضریب۱ برای درس علوم اجتماعی، ضریب ۲ برای درس فلسفه و منطق و ضریب ۲ برای درس روانشناسی
نکته: علاوه بر فارغ التحصیلان رشته تاریخ در مقطع کارشناسی، فارغ التحصیلان دیگر رشته ها از جمله علوم تجربی، علوم ریاضی و دانشجویان رشته های فنی نیز می توانند برای ادامه تحصیل خود در مقطع کارشناسی ارشد این رشته را انتخاب نمایند.
– رشته تاریخ در شماری از دانشگاه‌‌های دولتی، آزاد، غیرانتفاعی و پیام نور وجود دارد.
– نکته مهمی‌که باید در مورد دانشگاه‌‌های دارای کارشناسی ارشد تاریخ، ذکر شود این است که دانشجو باید توجه داشته باشد دانشگاهی را در اولویت قرار دهد که دارای دکترای تاریخ در همان گرایش باشد از این جهت دانشگاه‌‌های تهران، شهید بهشتی، تربیت مدرس، تبریز و اصفهان در اولویت قرار دارند. زیرا آنها در اکثر گرایش‌های تاریخ دارای دکترا می‌باشند.
– از جهت دسترسی به مراکز کتابخانه‌ای و اسناد و مؤسسات پژوهشی در دانشگاه آزاد تنها واحد علوم و تحقیقات، دارای دکترای تاریخ می‌باشد.
– دانشگاه‌‌های شهر تهران بیشتر از سایر دانشگاه‌‌ها دارای اهمیت می‌باشند. از نظر قدمت تأسیس رشته تاریخ و سابقه آن در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه‌‌های تهران و شهید بهشتی در درجه اول قرار دارند.
گرایش های کارشناسی ارشد رشته تاریخ:
تاریخ ایران باستان: در این گرایش دانشجویان پس از انتخاب رشته و ورود به این مقطع با تاریخ قبل از اسلام آشنا شده و با تغییرات و تحولات سیاسی این دوران آشنا می شوند.
تاریخ ایران اسلامی: در این گرایش همان طور که از اسم آن مشخص است دانشجویان احوال و سرگذشت و تاریخچه های مختلف را مورد بررسی قرار می دهند.
تاریخ اسلام: در این گرایش دانشجویان با تاریخ اسلام از زمان پیامبر (ص) تا قرن دهم و یازدهم آشنا می شوند.
دانشجویان این رشته به صورت بنیادین با تاریخ اسلام، تفکرات فلسفه اسلامی و جغرافیای تاریخی و شهرهای اسلامی و با دستاوردهای تاریخ اسلام در زمینه های اقتصادی و سیاسی و فرهنگ اسلام آشنا می شوند.
تاریخ عمومی جهان: در این گرایش دانشجویان با مهمترین تحولات تاریخی، فرهنگی، علمی، سیاسی و دینی اروپا و جهان آشنا می شود. این آشنایی به چهار دوره باستان، قرون وسطی، عصررنسانس و دوران مدرن تقسیم می شود.
مطالعات خلیج فارس: در این گرایش به طور عام به بررسی و تحولات خلیج فارس در دوره های مختلف بر مبنای منابع جغرافیایی و تاریخی و قوی پرداخته می شود.
اسناد و مدارک آرشیوی و نسخه شناسی: از جمله علوم کمکی تاریخ محسوب می‌شود و در واقع نخستین مرحله از دریافت‌های تاریخی به شمار می‌رود. این گرایش نیز به هدفایجاد شرایط مناسب در مطالعات تاریخی و بهره‌مندی از علوم کمکی مرتبط با آن طراحی شده است.
مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز: این رشته مجموعه‌ای از حوزه‌های میان رشته‌ای پژوهشی و علمی است که به مطالعه مناطق جغرافیایی، ملی یا فرهنگی می‌پردازد و در حوزه‌های مختلف علمی و پژوهشی در علوم انسانی و علوم اجتماعی به ویژه در علوم سیاسی بکار می‌رود. برنامه‌های معمول مطالعات منطقه‌ای شامل مطالعه تاریخ، علم سیاست، جامعه‌شناسی، مطالعات فرهنگی، زبانشناسی، جغرافیا، ادبیات و دیگر رشته‌های مرتبط می‌شود.
تاریخ انقلاب اسلامی: در این گرایش به نقد و بررسی تاریخ و سیر و تغییر و تحولات و رویدادهای کشورمان قبل و بعد از انقلاب اسلامی می پردازد و نقاط ضعف و قوت انقلاب را بررسی می کند.
تاریخ تشیع: در این گرایش به زمان پیدایش و سیر و تغییر و تحول آن در ادوارهای مختلف می پردازد و آن ها را مورد نقد و بررسی قرار می دهد. و مطالعات تاریخ تشیع
نکته: قابل ذکر برای موفقیت متقاضیان رشته تاریخ برای شرکت در کنکور کارشناسی ارشد این است که آنها باید علاوه بر مطالعه منابع مرتبط با گرایش مورد نظر خود منابع گرایش های دیگر را نیز مورد مطالعه قرار دهند.
دروس امتحانی رشته تاریخ در مقطع کارشناسی ارشد رشته تاریخ: زبان تخصصی. عربی. تاریخ ایران باستان. تاریخ اسلام. تاریخ جهان. تاریخ ایران دوره اسلامی
دروس امتحانی رشته تاریخ در مقطع دکتری (تاریخ اسلام): زبان انگلیسی.استعداد تحصیلی. منابع تاریخ جهان اسلام از آغاز تا پایان عصر عثمانی.منابع تاریخ تحولات فکری و فرهنگی در جهان اسلام تاکنون. منابع روش تحقیق و منبع شناسی در تاریخ اسلام
دروس امتحانی رشته تاریخ در مقطع دکتری (تاریخ بعد از اسلام): زبان انگلیسی. استعداد تحصیلی. تاریخ ایران از آغاز ورود اسلام تا ابتدای قاجار. تاریخ ایران از قاجار تا انقلاب اسلامی. مباحث نظری و روش تحقیق و منبع شناسی در تاریخ ایران
دروس امتحانی رشته تاریخ در مقطع دکتری (تاریخ قبل از اسلام): استعداد تحصیلی و زبان انگلیسی. تاریخ ایران از آغاز تا هخامنشی. تاریخ ایران از هخامنشیان تا پایان ساسانی. منبع شناسی و روش تحقیق در تاریخ ایران باستان
گرایش ها و ظرفیت دکترای آزاد رشته تاریخ براساس دفترچه سال ۱۳۹۸:
