باستان شناسی به معنی بررسی فرهنگ های انسانی از راه مستند سازی، بازیابی و تحلیل بازمانده های مادی است. هم چنین می توان گفت که باستان شناسی، مطالعه آثار گذشتگان و یادمان های تاریخی و باستانی در جهت شناسایی هویت ملی و بازسازی فرهنگ های باستانی است.
هدف نهایى باستان شناسى، روشنگرى درباره تاریخ بشر و فراز و فرود شکل گیرى تمدن است. از این رو بسیارى از رشته هاى دیگر علوم انسانى نظیر تاریخ، گیتا شناسى، زمین شناسى و مردم شناسى در پیوند با این دانش بشرى بوده اند. با این حال علم باستان شناسى از چندین دهه قبل نه تنها در اصول و روش تحقیق، بلکه در اهداف نیز به سرعت دستخوش تحولات بنیادى شده است.
هم چنین هدف این رشته تربیت باستان شناسانی است که با مطالعه و پژوهش در مورد آثار باستانی حقایقی را در رابطه با گذشتگان به دست آورند.
تفاوت های دو رشته باستان شناسی و تاریخ:
– رشته باستان شناسی تا یک مقطعی از زمان، از برخی اطلاعات رشته تاریخ استفاده می کند اما همه آن را به کار نمی گیرد.
– رشته تاریخ مجموع نوشته ها و آثار به جا مانده از گذشتگان را شامل می شود اما رشته باستان شناسی می باید خود به دنبال این آثار بگردد.
– رشته تاریخ با توجه به آثار موجود به بحث می پردازد اما رشته باستان شناسی گاه با توجه به حدسیات به کاوش در زمین می پردازد.
رشته های مرتبط با باستان شناسی:
* زمین شناسی
* فسیل شناسی
* رسوب شناسی
* چینه شناسی
* بوم شناسی
* گیاه شناسی
* جغرافیای انسانی
رشته های نزدیک به باستان شناسی:
* مدیریت جهانگردی
* تاریخ و جغرافیا
* موزه داری
* مرمت و احیای بناهای تاریخی
درس‌های این رشته در طول تحصیل:
دروس پایه: تاریخچه علم باستان شناسی، بررسی تمدن های باستانی از نظر قرآن کریم، جغرافیای تاریخی ایران، اصول و مبانی انسان شناسی، اسطوره شناسی، تاریخ هنر از باستان تا آغاز اسلام، حفظ آثار باستانی، مبانی باستان شناسی
دروس تخصصی: استخوان شناسی، باستان شناسی پیش از تاریخ ایران، ایران در آغاز شهر نشینی، باستان شناسی ایلام دوره تاریخی، باستان شناسی ایران در هزاره قبل از میلاد، باستان شناسی ماد و هخامنشی، پیش از تاریخ بین النهرین، باستان سنجی، صدر اسلام باستان شناسی و هنر، تاریخ هنر خاور دور، بین النهرین در دوران تاریخی،
حفاظت اشیاء باستانی، روش کاوش و بررسی آثار باستانی، سکه شناسی، فلز کاری در دوران اسلامی، کتاب آرائی، باستان شناسی اشکانیان، تاریخ هنر قلمرو غربی اسلام، تاریخ هنر نقاشی در ایران، تکنیک و هنر سفالگری، خواندن خطوط و کتیبه های اسلامی، باستان شناسی ساسانی، شناخت تابلت و مهرها، باستان شناسی و هنر اسلامی قرن ۵ تا ۹، هنر یونان و روم، خطوط باستانی ایران، طراحی فنی، بررسی آثار تاریخی ایران اسلامی، طبقه بندی سفال، کاوش در محل، باستان شناسی و هنر اسلامی قرن ده تا عصر حاضر، باستان شناسی و هنر اسلامی سرزمین های اسلامی، خواندن متون باستانی به زبان خارجی، موزه داری، باستان شناسی آسیای صغیر.
گرایش ها در مقطع ارشد در آزمون کارشناسی ارشد سال ۹۷ همراه با ضرایب مواد امتحانی (ضرایب از راست به چپ)
گرایش ها در مقطع دکتری در آزمون دکتری سال ۹۷ همراه با ضرایب مواد امتحانی (ضرایب از راست به چپ)
توانایی های مورد نیاز و قابل توصیه:
– حس کنجکاوی و تجسس بالا
– دارای اطلاعات کافی در مورد شناخت تاریخ در دوره های مختلف
– توان کار در خارج از محدوده اصلی شهرها برای مدت طولانی
– داشتن اطلاعاتی مناسب در زمینه تاریخ و جغرافیای ایران و کشورهای همسایه
– تسلط به زبان انگلیسی
– علاقمند به کار در طبیعت
وظایف باستان شناس:
بسته به نوع تخصص، وظایف باستان شناس عبارتند از:
– شناسایی مکان های باستانی برای مطالعه با استفاده از روش های عکاسی هوایی، نقشه برداری و…
– شرکت در برنامه های کاوش (و گاهی حفاری) به عنوان عضوی از یک گروه
– گزارش درباره مکان ها و اشیای یافت شده از طریق عکاسی، نقشه کشی و یا یادداشت های دقیق با جزئیات کامل
– بررسی و دسته بندی اشیای یافته شده
– استفاده از تجهیزات و ابزار آزمایشگاهی برای بررسی اشیای یافت شده
– استفاده از کامپیوتر برای شبیه سازی مکان های باستانی
– تهیه و ارائه گزارشات لازم از نتایج تحقیقات و بررسی ها
– دسته بندی و به نمایش گذاشتن آثار باستانی در موزه ها
باستان شناس همچنین ممکن است به کارهایی مانند انجام تحقیقات، نوشتن مطالب مرتبط با کار خود برای روزنامه ها و مجلات، نوشتن کتاب و یا تدریس در دانشگاه ها بپردازد.
مهارت و دانش مورد نیاز:
* ذهنی پویا و کاوشگر همراه با قدرت تجسم خوب
* دقت و توجه به جزئیات
* دارای مهارت برنامه ریزی و سازماندهی
* مدیریت زمان و توانایی انجام کارها در موعد مقرر
* داشتن پشتکار و استقامت
* توانایی کار تیمی یا رهبری یک تیم
* مهارت های ارتباطی خوب
* توانایی نوشتن گزارشات
* آشنایی با زبان انگلیسی
* داشتن اطلاعات تاریخی و جغرافیایی در مورد ایران و کشورهای همسایه
* توانایی کار با کامپیوتر و اینترنت
* توان بدنی مناسب برای کار در شرایط سخت آب و هوایی
* داشتن علاقه به طبیعت و کار در آن
بازارکار و آینده شغلی:
– کار در سازمان ها و شرکت های مرتبط دولتی و خصوصی مانند سازمان میراث فرهنگی و موزه، سازمان ایران گردی و جهان گردی، وزارت ارشاد اسلامی، سازمان اوقاف و نقشه برداری و …
– تدریس در دانشگاه ها و مراکز آموزشی
– انجام کارهای تحقیقاتی
