درمان وسواس فکری – عملی (ocd) امکان پذیر است؟ در پاسخ باید گفت که بله، امروزه بسیاری از راهکارها و روش های درمانی برای خود یاری و درمان وسواس وجود دارند که افراد با استفاده از این روش های درمان، می توانند اختلال وسواس فکری- عملی خود را درمان نمایند. وسواس فکری-عملی (OCD) در صورت عدم درمان به موقع می تواند پیامد ها و مشکلاتی را در زندگی فرد ایجاد نماید که از جمله مهمترین آنها می توان به انزوا و گوشه گیری اشاره داشت.

خودیاری در درمان وسواس

روش ها و راهکارهایی وجود دارند تا فرد مبتلا به وسواس بتواند وسواس خود را کنترل نماید. در ادامه توضیحات بیشتری درباره آن ها ارائه شده است. استفاده از روش  های خودیاری در کنار روش های درمانی روانشناختی بیشترین میزان تاثیرگذاری را خواهند داشت. 

۱- مقابله با وسواس با روش‌های خودیاری

یکی از دلایل ابتلا به وسواس، استرس و اضطراب در زندگی است. بنابراین باید سبک زندگی خود را طوری تغییر دهید که به کنترل استرس و نگرانی شما کمک کند. برای این منظور روش‌های زیر برای درمان وسواس مفید خواهد بود. لازم به ذکر است که استفاده از روش های زیر تا حد زیادی به شما برای بهبود وسواس و استرس کمک می کند ولی این روش ها به تنهایی نتیجه بخش نخواهند بود.

روش اول: فعالیت‌های منظم بدنی داشته باشید و ورزش کنید. بهتر است تمرین‌ها را در چند نوبت در طول روز مثلا در سه تایم ۱۰ دقیقه ای و با تمرکز انجام دهید.

روش دوم: ارتباط خود را با اطرافیان حفظ کنید. تنهایی و انزوا علائم وسواس عملی-فکری را تشدید می‌کند. ارتباط با اطرافیان، دوستان و خانواده و بیان نگرانی‌ها می‌تواند در کاهش این استرس ها موثر باشد.

روش سوم: خواب کافی داشته باشید میزان خواب و استراحت با اضطراب و نگرانی رابطه تنگاتنگی دارد. خواب کافی تأثیر مثبتی در درمان اختلال وسواس دارد.

روش چهارم: مدیتیشن کنید. مراقبه، یوگا، تنفس عمیق و ریلکس کردن تکنیکهای مناسبی برای کاهش فشارهای ذهنی و استرس و اضطراب هستند.

نکته: ضربه های روحی می تواند باعث تشدید اختلالات وسواس فکری- عملی شود. پس حواستان به اینگونه موارد باشد و سعی کنید که اول ضربات روحی ناشی از سوانح و اتفاقات بد را پشت سر بگذارید و سپس به درمان وسواس خود بپردازید.

۲- یاد بگیرید در برابر الگوهای مکرر رفتاری مقاومت کنید

یکی از راه‌های موثر برای درمان اختلال وسواس، مقابله و مقاومت در برابر رفتارهای مکرر و وسواس گونه است در هر یک از موارد زیر می توانید راه‌حل‌های خود را داشته باشید.

– با ترس هایتان روبرو شوید. به جای فرار کردن از ترس، خود را در شرایط اضطراب آور قرار دهید و سعی کنید الگوی رفتاری خود را در زمان مواجهه با این شرایط تغییر دهید. اگر این امکان برای شما وجود ندارد، سعی کنید مدت زمان انجام رفتارهای وسواسی را به تدریج کم کنید. هنگام مقابله با وسواس، به تدریج احساس کنترل اوضاع در شما به وجود می آید.

– ذهن خود را با چیزهای دیگری مشغول کنید. زمانی که رفتارها و افکار های وسواس گونه در شما بروز می‌کند توجه تان را به چیز دیگری جلب کنید. کارهایی را که به آنها علاقه دارید، انجام دهید. مثلا ورزش کنید، کتاب بخوانید، بازی کامپیوتری انجام بدید، با دوستان خود صحبت کنید، کلیپ های مورد علاقه تان را نگاه کنید و خلاصه هر کاری که در پرت کردن حواستان موثر است را انجام دهید و افکار و رفتار وسواسی را به تأخیر بیندازید. معمولاً پس از اینکه توانستید تمایلات را به تأخیر بیندازید، متوجه می‌شوید که شدت آن ها کمتر شده و تمایل تان به وسواس کاهش یافته است. هر چه بیشتر تمایلات به وسواس را منتظر بگذارید،  آن ها کمتر به سراغ شما می آیند.

۳- افکار وسواس گونه را به چالش بکشید

اختلال وسواس فکری-عملی همانند قفلی در مغزتان، روی مسئله خاصی قفل شده و موجب ایجاد اضطراب و استرس می شود. از راه های زیر برای باز کردن این قفل مغزی استفاده کنید.

– افکار و رفتارهای وسواسی خود را ثبت و یادداشت کنید. زمانی که این تمایلات فکری و رفتاری به سراغتان آمد، آن را یادداشت و ثبت کنید. تا زمانی که افکار و تمایلات وسواسی تان ادامه دارد، شما هم به ثبت آن ادامه دهید. حتی اگر تکراری باشند آن ها را ثبت کنید. این کار به شما در درک رفتارتان کمک می‌کند، همچنین قدرت این احساس را در شما تضعیف می‌کند، زیرا شما شناخت بیشتری از رفتار وسواس گونه خود پیدا کرده اید.

–  برای بروز تمایلات اختلال وسواس فکری عملی زمان مشخصی اختصاص دهید. هر روز زمان مشخصی مثلاً دو یا سه تایم ۱۰ دقیقه ای تعیین کنید و در این زمان‌ها به وسواس‌های خود اجازه بروز بدهید. زمان هایی را تعیین کنید که نزدیک زمان خواب تان نباشد و خوابتان را مضطرب و آشفته نکند. در طول این زمان های معین شده اجازه دهید افکار وسواس گونه در ذهنتان جریان یابد. آن‌ها را سرکوب یا اصلاح نکنید، فقط مشاهده گر آنها باشید و پس از آن وظایف روزمره خود را پیگیری کنید.

– در مورد رفتارهای وسواسی خود یک نوار صوتی تهیه کنید. روی فکری که بیش از همه با آن درگیر هستید، تمرکز کنید، سپس با هر وسیله ثبت صدایی گفته‌های خود را درباره آن موضوع ضبط کنید. جمله‌ها را آنگونه که به ذهنتان می رسد بیان کنید، سپس مدتی را برای گوش دادن به صدای خودتان در طول روز اختصاص دهید تا بتوانید با وسواس فکری کنار بیاید.

۴- پیش‌بینی تمایلات اختلال وسواس فکری – عملی

اگر شما بتوانید تمایلات وسواس گونه‌تان را پیش‌بینی کنید، می‌توانید راحت‌تر با آن مقابله کنید. مثلا در حین قفل کردن در ماشین، همان اول کار را با دقت زیادی انجام دهید و خیال خودتان رو از بابت بسته بودن در راحت کنید. در حین انجام کارهایی که وسواس دارید، یک جمله تأیید مانند من “دارم میبینم که درو قفل می کنم” به شما کمک زیادی می‌کند یا در هنگام بروز تمایل به چک کردن دوباره در خوردرو به خود بگویید، که ” خیالت راحت این فقط یه فکر وسواس گونه است”.

درمان شناختی-رفتاری در درمان وسواس 

می توان گفت بهترین روش برای درمان وسواس درمان شناختی-رفتاری است. برای دریافت خدمات مرتبط با این درمان باید به روانشناسان بالینی مراجعه کنید. این روش دو بخش اصلی را شامل می شود. بخش اول مواجهه و پیشگیری از واکنش و بخش دوم شناخت درمانی می باشد. این روش درمانی باید با مشاوره و یاری گرفتن از درمانگر صورت گیرد. در ادامه توضیح ساده ای از هر بخش این روش درمانی را برای شما ارائه می دهیم.

۱ـ مواجهه و پیشگیری از واکنش

در این روش درمانگر از شما می خواهد، که با وسواس فکری خود به صورت مرتب مواجه شوید. سپس باید از انجام رفتار وسواس گونه اجتناب کنید و در برابر آن مقاومت کنید تا زمانی که اضطراب شما کاهش یابد. بعنوان مثال اگر به میکروب ها حساسیت دارید و پس  از لمس هر چیزی دستتان را می شویید، درمانگر از شما می خواهد یک وسیله نسبتا میکروبی که به آن حساسیت دارید، مانند دستگیره در را لمس کنید و سپس شما باید در برابر شستن دستان تان مقاومت کنید.

در حین مقاومت اضطراب شما رفته رفته کاهش یافته و متوجه می شوید که با نشستن دستتان اتفاق خاصی نمی افتد و همچنین یاد می گیرید، در برابر رفتارهای وسواس خود مقاومت کنید و استرس تان نیز کاهش میابد و درک میکنید که نیازی به رفتار های مکرر وسواسی ندارید. با روش مواجهه و پیشگیری می توان الگوهای ذهنی خود در مورد افکار وسواس گونه را باز طراحی کنید و به مغزتان بیاموزید تا در نشانه های اختلال وسواس فکری-عملی را برای همیشه کاهش دهد. معمولا درمانگر هنگام مواجهه روش های آرام سازی را نیز به شما آموزش می دهد تا بتوانید پاسخ های مناسب را جایگزین پاسخ اضطرابی کنید. 

۲- شناخت درمانی

این بخش از درمان بر افکار وسواس گونه که پایه اصلی بروز رفتار وسواس گونه است تمرکز دارد و به  شما کمک می کند تا نحوه برخورد سالم و موثر با افکار اغراق آمیز که باعث می شود مسئولیت سنگینی بر دوش خود احساس کنید، را بیاموزید.

روش های دیگر برای درمان وسواس فکری-عملی

روش های دیگری نیز برای درمان اختلال وسواس مورد استفاده قرار می گیرند که از جمله مهم ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد. 

درمان وسواس : دارو درمانی

دارو درمانی اغلب در درمان وسواس های شدید توصیه می شود. برخی از داروهای افسردگی و داروهای ضد اضطرابی در درمان این اختلال موثر هستند. با این حال دارو به تنهایی نمی تواند وسواس را درمان کند بلکه تنها می تواند روند درمان روانشناختی را تسریع کند. 

درمان وسواس : خانواده درمانی

از آنجایی که این اختلال بر زندگی اجتماعی و خانوادگی فرد تاثیر می گذارد، خانواده درمانی بر روی آموزش اعضای خانواده برای کمک به فرد مبتلا به اختلال تاکید می کند. در خانواده درمانی هدف افزایش درک و شناخت از OCD و کاهش ناسازگاری های حاصل از آن است.

گروه درمانی

در این روش گروهی متشکل از افراد مبتلا به OCD، توسط درمانگر گرد هم آورده می شود. هدف از گروه درمانی کاهش انزوای افراد مبتلا به OCD و همیاری و افراد به درمان اختلال وسواس یکدیگر است.

چند پیشنهاد برای کمک به افراد مبتلا به وسواس

۱- انتقاد نکنید. زیرا OCD فارغ از شخصیت فرد و یک اختلال ناخواسته است

۲- آن ها را سرزنش نکنید زیرا اوضاع را بد تر میکند و به درمان کمکی نمی کند

۳- از الگو های وسواسی فرد حمایت نکنید و در انجام این الگو ها با فرد همراه نشوید. قرار است خودش را حمایت کنید نه رفتارش را!

۴- ارتباطات خود را مثبت و شفاف نگه دارید. بین حمایت از او و ایستادگی در برابر اختلال تعادل برقرار کنید و به شخص مبتلا استرس وارد نکنید

۵- جنبه های خنده دار OCD را پیدا کنید. با هم خندیدن به قسمت های خنده‌دار و بی معنی رفتار های وسواسی به کاهش استرس فرد و فاصله گرفتن از OCD کمک می‌کند. مطمئن شوید او احساس احترام می‌کند و می‌داند که با او می‌خندید نه به او.