هیچ گونه نگرانی بابت آینده شغلی برای دانشجویان پرستاری وجود ندارد
پرستاری رشته ای است که در آن درست بعد از فارغ التحصیلی بلافاصله وارد بازارکار شده و شغل و حقوقتان تضمین شده است.
رشته پرستاری با وجود سختیهایی که دارد از بازار کار بسیار خوبی برخوردار است.
از بین تمام رشته های کارشناسی تنها رشته ای است که که بیکار ندارد؛
مگر اینکه کسی بعد از فارغ التحصیلی تمایلی به کار در این رشته نداشته باشد.
با توجه به نیازهای جامعه به پرستاری و دیدگاه مثبت در خصوص پرستار و موقعیت او در جامعه به خصوص در چند سال اخیر که تحول در این حرفه ایجاد شده است، اوضاع و آینده ی این رشته بهبود بیشتری خواهد یافت و امکان پیشرفت در این رشته چه در ایران چه در خارج از کشور روز به روز بیشتر و بیشتر میشود.
در حال حاضر گرایش به تحصیل در رشته پرستاری افزایش یافته است و رشته پرستاری در ایران جزو ۵ اولویت اول دانشجویان در هنگام انتخاب رشته است؛
دانشجویان رشته پرستاری میتوانند در ۳ مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا در دانشگاه های علوم پزشکی ادامه تحصیل بدهند.
رشته کارشناسی پرستاری، عمومی بوده و گرایش خاصی ندارد اما از مقطع کارشناسی ارشد به گرایشهای متنوعی تقسیم میشود.
داخلی – جراحی. اطفال. مدیریت. بهداشت. روان پرستاری. پرستاری ویژه. اپیدمیولوژی. آناتومی. فیزیولوژی. بافت شناسی از جمله گرایش های مقطع کارشناسی هستند.
پرستاری. آناتومی. بافت شناسی. اپیدمیولوژی نیز از گرایشهای مقطع دکترا میباشند.
دوره کارشناسی ارشد پرستاری
فارغ التحصیلان دورهی کارشناسی پرستاری، بعد از قبولی در آزمون ورودی و همچنین مصاحبه، طبق ضوابط خاصی که مقرر شده است، در دوره ی ۲ ساله کارشناسی ارشد پرستاری پذیرفته میشوند.
در این دوره ۲۶واحد پایان نامه باید ارائه شود.
فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد در سطح بالای تخصصی، امور آموزش، مدیریت خدمات پرستاری و ارائه خدمات بالینی در دانشکده های پرستاری و مراکز مختلف بهداشتی درمانی میتوانند به خدمت بپردازند.
دوره دکترای پرستاری
فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد پرستاری بعد از قبولی در آزمون کتبی ورودی و مصاحبه و گذراندن دوره آموزشی شامل ۲۵ واحد دروس اختصاصی، ۲۰ واحد رساله دکتری و امتحان جامع دکتری، طبق ضوابط خاصی به دریافت درجه دکترای پرستاری نایل میگردد.
سرانجام فارغ التحصیل پرستاری
درآمد یک پرستار بسته به محل استخدام، پست های بیمارستان، ساعت شغلی و موقعیت جغرافیایی تغییر میکند.
محل استخدام برای پرستاران، بیمارستان ها،کلینیک ها، پارا کلینیک های دولتی و خصوصی، ادارات و سازمانها و به عنوان مربی در دانشکده ها و … میباشد.
شغل در این مراکز به صورت ۳ شیفت در گردش ( صبح ، عصر و شب ) یا شیفت ثابت می باشد.
پرستار در بیمارستان بر اساس سطح تحصیلات و سابقه کار در پستهای پرستار شیفت، سرپرستار، سوپروایزر(بالینی، کنترل عفونت و آموزشی ) و یا ریاست پرستاری بیمارستان مشغول به کار شود.
حتی یک پرستار میتواند به طور مستقل فعالیت کند؛
یعنی میتواند با تأسیس مرکز بهداشت خصوصی به ارزیابی وضعیت سلامت افراد جامعه بپردازد یا مهدکودک دایر نماید، به طور کلی فرصتهای شغلی یک پرستار بسیار وسیع و گسترده است.
رشته پرستاری در خارج از کشور
دانش پژوهان بعد از اخذ مدارک تحصیلی خود اعم از دیپلم، پیش دانشگاهی، لیسانس و فوق لیسانس، میتواند تحصیلات تکمیلی خود را در دانشگاه های خارج از کشور ادامه دهد، اما روند اقدام به پذیرش دانشگاههای بین المللی متفاوت است.
پرستاران مهمترین عنصر هر سیستم پزشکی محسوب میشوند و بنابراین در سراسر جهان مورد نیاز هستند.
البته هنوزهم پیشنهاد ادامه تحصیل در این رشته در خارج از کشور، دانشجویان را شگفت زده میکند.
برترین دانشگاه جهان برای ادامه تحصیل در این رشته دانشگاه پنسیلوانیا در کشور آمریکاست.
اما قبول شدن در این دانشگاه به همین راحتی ها نیست و یکی از دانشگاه هایی که مورد تأیید آمریکاست(تاحدودی البته ).
دانشگاه های موجود در کاناداست که اکثر پرستاران ایران تمایل زیادی به ادامه تحصیل و مهاجرت به این کشور را دارند؛
البته از نظر شغلی هم یکی از مشاغل پر طرفدار برای پذیرش در کشورهای مهاجر پذیر همچون استرالیا، آلمان، کانادا و… شغل پرستاری است و جالب است بانید، همیشه از پرستاران ایرانی در این کشورها استقبال می شود!
با توجه به اخبار و سخنان ضد و نقیض در مورد آینده پرستاری در ایران و نگرانی داوطلبانی که تمایل به تحصیل در این رشته دارند و نیز فارغ التحصیلان رشته پرستاری در مورد وضعیت اشتغال خود، گزیدهای از اخبار و صحبت های گوناگونی که پیرامون این موضوع مطرح شده را گرد آورده ایم.
با مطالعه مطالب ذیل پی خواهید برد که با برنامه ریزی صحیح و همه جانبه میتوان به آینده پرستاری بیش از پیش امیدوار بود و حداقل دغدغه کمتری نسبت به آینده شغلی این رشته نسبت به دیگر رشته های دانشگاهی میتوان داشت.
طبق گفته معاون پرستاری وزارت بهداشت، مریم حضرتی با توجه به تغییری که اکنون در رشد جمعیت سالمندی کشور رخ میدهد، در ۳۰ سال آینده با سونامی سالمندی مواجه خواهیم بود.
یعنی کشور ما در ۳۰ سال آینده کاملاً پیر است.
باید در این زمینه از هم اکنون برنامه‌ریزی کنیم.
آمار نیروی پرستاری در ایران با استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد.
کف استاندارد جهانی نسبت نیروی پرستاری به تخت ۱.۸ است اما این عدد در ایران ۰.۸ است و این آمار با استاندارد جهانی فاصله بسیاری دارد .
وی با اشاره به عوارض ناشی از کمبود پرستار که در ادامه به آن میپردازیم، معتقد است کمبود پرستار عوارضی را برای بیمارستانها به دنبال خواهد داشت.
مهمترین پیامدهای کمبود پرستار
کاهش کیفیت خدمات دریافتی، افزایش عوارض بیماری و درمان دارویی، افزایش تنش میان بیمار و خانواده با پرسنل،کاهش تبعیت درمانی و دارویی بیمار، افزایش نیاز به بستری مجدد،کاهش رضایتمندی بیمار و خانواده، افزایش بار روانی ناشی از بیماری بر بیمار و خانواده، عدم دریافت آموزشهای لازم برای ادامه مراقبت از خود در منزل، افزایش هزینه‌های متحمل شده بر بیمار، کاهش دریافت خدمات درمانی ایمن، افزایش فشارکاری بر پرستاران شاغل، کاهش کمیت و کیفیت خدمات ارائه شده به بیمار، افزایش ترک خدمت پرستار، افزایش بیماری‌های جسمی و روانی پرستاران، افزایش فرسودگی شغلی پرستار، نارضایتی شغلی، بروز مشکلات متعدد خانوادگی ناشی از اجبار به کار در شیفت‌های اضافه،کم شدن تعداد پرستاران با تجربه مشغول به کار، افزایش تقاضا برای مهاجرت و…
براساس گزارش ICN
در سال ۲۰۱۸ کاهش ۱۰ درصدی نیروی پرستاری در مراکز بهداشتی و درمانی منجر به افزایش ۱۲ درصدی مرگ و میر در بیماران شده و از سال ۹۳ تا۹۵ ،۴۳۵۰۰ نفر پرستار جذب شدهاند اما براساس استاندارد جهانی این آمار بسیار پایین بوده و ناکافی است.
به گفته علی محمد آدابی رییس سازمان نظام پرستاری با بیان اینکه ۱۱ هزار پرستار بیکار در کشور وجود دارد و بیکاری پرستاران واقعیتی است که همه از آن اطلاع دارند و جای تعجب است چطور عده‌ای آن را انکار و ادعای کمبود پرستار می‌کنند، در حالی که به وفور پرستار بیکار در کشور وجود دارد.
مشکلات استخدامی پرستاران
یکی از مشکلاتی که در مسیر استخدام پرستاران وجود دارد، این است که بسیاری از آنها به خاطر عدم تناسب بین پرداخت‌ها و سختی فوق العاده کارشان حاضر به کار در مراکز درمانی با شرایط حداقلی نیستند و این طبیعی است که به شغل‌های دیگری رو می‌آورند و یا خیلی‌ها بیکار می‌مانند.
در شرایط بحرانی بیکاری پرستاران، وزارت بهداشت اعلام کرده است که ظرفیت پذیرش دانشجوی پرستاری در دانشگاه به ۲۰۰ تا ۳۰۰ درصد افزایش می‌یابد و به طور حتم فارغ‌التحصیلان کثیر این رشته به جمع بیکاران اضافه خواهند شد.
پرستاران یا مجبورند بیکار باشند یا راهی خارج از کشور بشوند و آینده و آرزو‌هایشان را در کشورهای دیگر دنبال کنند، در حالیکه در کشور هزینه زیادی برای آموزش این پرستاران شده است.
به گفته ی مریم حضرتی:
پرداخت حقوق حداقلی به پرستاران اصلاً قابل مقایسه با میزان پرداختی به پزشکان نیست در حالی که پرستاران دوشادوش پزشکان کار می‌کنند از همین رو برای ارائه خدمات و سرویس‌دهی باید از امنیت شغلی، معیشتی، مالی و روانی برخوردار باشند و همچنین بخاطر نقش مهم تخصصی شدن پرستاری، برنامه‌ریزی شده است تا پرستاران بخش‌های مختلف در دوره‌های چندماهه تحت آموزش قرارگیرند تا به پرستار تخصصی بخش مورد نظر تبدیل شوند.
همچنین دوره‌های آموزشی تخصصی برای پرستاران ارشد پیش‌بینی شده است و پس از آن پرستار متخصص خواهند شد و سپس کلینیک‌های پرستاری را باید راه‌اندازی کنیم.
همچنین اکنون ۹۰ درصد کار طرح مراقبت پرستاری در منزل پیش رفته است.
با تصویب این طرح در شورای عالی بیمه، بیماران ما میتوانند از مزایای بیمه در خانه استفاده کنند.
همچنین در حال برنامه‌ریزی در زمینه مراکز جامع مراقبت پرستاری میباشیم.
کمبود نیروی پرستاری در مراکز درمانی کشور؛
شرایطی را رقم زده است که خدمات پرستاری از کیفیت مطلوب برخوردار نباشد و این نکته ای است که پرستاران نیز، آن را قبول دارند و میپذیرند که کار طاقت فرسا، مشکلاتی را برای نیروهای پرستاری و دریافت کنندگان خدمت به وجود بیاورد.
متأسفانه همه بیماران، فقط پرستاران را میبینند و از آنها متوقع هستند.
در حالی که پزشک برای چند دقیقه بالای سر بیمار حاضر می شود و مابقی ساعات شبانه روز، این پرستار است که با بیمار در ارتباط است.
در نتیجه، همه کمبودها و مشکلات را از چشم پرستار می بینند.
بررسی ها نشان میدهد که در حال حاضر به ازای هر تخت بیمارستانی در کشور، کمتر از یک نیروی پرستاری وجود دارد که این عدد با استانداردهای بین المللی و حتی منطقه ای، فاصله زیادی دارد.
زیرا، وضعیت نیروی پرستاری در کشورهای منطقه و همسایه ایران، به مراتب بهتر از کشور ما است.
اصغر دالوندی رئیس کل سازمان نظام پرستاری، با اشاره به اینکه پرستاری در شرایطی بحرانی قرار دارد معتقد است فرسودگی شغلی باعث ایجاد انگیزه در پرستاران برای خروج از کشور شده است.
وی با اشاره به خشونتهایی که علیه پرستاران در مراکز درمانی کشور گزارش میشود، تأکید کرد:
براساس آمار موجود ۱۲۱ هزار و ۵۰۰ تخت بیمارستانی داریم که با احتساب ضریب ۱.۳ به ازای هر تخت حدود ۱۶۰ هزار کادر پرستاری در کشور را شامل می شود که از این تعداد ۱۰ درصد مرخصی زایمان، ۶ هزار بازنشسته و سالانه ۲۰ تا ۳۰ درصد کاهش پرسنلی ناشی از اجرای بهره وری داریم که ۵۰ هزار نفر نیروی پرستاری کم میشود.
نکته:
بنابراین با وجود این کمبود شدید از یک طرف و به دلیل سیاست های اخیر عدم جذب نیروی طرحی و پرستاران بیکار حدود ۳۰ هزار نیروی بیکار داریم.
راهکارهایی برای حل مشکلات جامعه پرستاری
تأمین منابع برای حذف نیروهای طرحی با توجه به کمبود شدید پرستار، جایگزینی قانونی بازنشستگان، مجوز تأمین نیروهای جایگزین اجرای قانون بهرهوری، اجرای قانون تعرفه گذاری و تأمین منابع و پرداخت معوقات پرستاران راهکارهای حل مشکلات جامعه پرستاری به شمار می رود.
عوامل تشدید کمبود نیروی پرستاری در آینده
کمبود جذب نیروی پرستاری، فرسودگی شغلی و خروج زودهنگام پرستار از سیستم بهداشتی و درمانی، افزایش مهاجرت پرستاران، بازگشایی مراکز درمانی جدید و پیشرفت‌های نوین در درمان، افزایش تعداد سالمندان، کاهش تمایل برای ورود به رشته پرستاری به دلیل نامناسب بودن جایگاه و منزلت پرستاری، و عدم تناسب سختی کار با حقوق دریافتی است.
وزارت بهداشت و دستورالعمل جدید برای توسعه آموزش پرستاری
باقر لاریجانی معاون آموزشی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی کشور از دستورالعمل جدید وزارت بهداشت مبنی بر افزایش ظرفیتهای تحصیلی و آموزشهای عملی در بیمارستانها خبر داد:
طبق ابلاغ این وزارتخانه و توجه ویژه آن به نظام پرستاری، بر اساس اعلام نیاز و آمادگی بیمارستانهای دانشگاهی، بستر توسعه آموزشهای گروه های پرستاری در این مراکز از این پس فراهم میشود به گونهای که هیئت علمیهای بالینی آن میتوانند برای ارتقای سطح کیفی آموزشها در بیمارستانها مستقر شوند.
وی تأکید کرد:
بیمارستانها میتوانند با تعامل بیشتر با دانشکده های پرستاری و دانشگاه های علوم پزشکی سراسر کشور، بهترین بستر برای رشد و توسعه آموزشهای پرستاری شوند و در صورت آمادگی، بخشهایی نیز در این مراکز درمانی به مهارتهای آموزشی پرستاران اختصاص یابد.
همچنین با اشاره به تحصیل سالیانه بیش از ۷ هزار دانشجو در رشته پرستاری افزود:
باید در کنار افزایش ظرفیت های پذیرش، مسأله اشتغال فارغ التحصیلان پرستاری نیز مورد توجه قرار گیرد، موضوعی که وزارت بهداشت اهتمام ویژهای نسبت به آن دارد که در این میان توسعه بیمارستانها، افزایش تعداد تختهای بیمارستانی و ساخت مراکز درمانی جدید نیز میتواند به میزان چشمگیری گره از مشکل اشتغال پرستاران بازکند البته خود فارغ التحصیلان نیز میتوانند برای حل مشکل اشتغالشان پس از اخذ مدرک در مراکز خصوصی همچون سایر پرستاران مشغول به کار شوند.
گرچه اخبار افزایش ظرفیت های پذیرش برای مشتاقان رشته پرستاری خبر خوشی است اما با وجود بیش از ۴۰ هزار پرستار بیکار در کشور، آیا افزایش ظرفیت ها برای تحصیل بیشتر دانشجویان در این رشته از نظر تأمین آینده شغلی و پاسخگویی به نیاز نظام سلامت، تصمیم مناسبی است؟
موضوعی که مسئولان نظام پرستاری نگاه دیگری به آن دارند.
نگرانی فارغ التحصیلان پرستاری از خانه نشینی
آدابی رییس سازمان نظام پرستاری با انتقاد از افزایش ظرفیت های پذیرش دانشجوی پرستاری معتقد است؛
هم اکنون آن هم در شرایطی که تعداد قابل توجهی از پرستاران باسابقه و فارغ التحصیلان مجرب این رشته، بیکار هستند، توسعه ظرفیت های پذیرش دانشجویان جدید نه تنها تصمیم درستی نیست؛
بلکه بر اساس قوانین و اختیارات مصوبی که مجلس شورای اسلامی به سازمان نظام پرستاری داده، هرگونه تغییر اعم از افزایش یا کاهش ظرفیت های پذیرش باید با نظر و صلاحدید این سازمان انجام گیرد درحالیکه نه تنها این مهم محقق نشده، بلکه تابوی بیکاری در انتظار آینده این قشر نشسته است.
بیش از ۱۵ هزار پرستار بیکار هستند
به گفته ی محمدرضا شریفی‌مقدم دبیرکل خانه پرستاری یکی از معضلات سیستم پرستاری کشور، نبود بانک اطلاعاتی در خصوص میزان اشتغال پرستاران است البته در سال ۹۴ الی ۹۵ فراخوانی منتشر و از پرستاران درخواست شد تا اشتغال و یا عدم اشتغال خود را بیان کنند که حدود ۱۵ هزار پرستار اعلام بیکاری کرده بودند.
متأسفانه بررسی‌ها نشان میدهد برخی پرستاران به دلیل مشقت‌های این حرفه، خانه‌داری را انتخاب کرده‌اند و برخی نیز به دلیل پایین بودن سطح درآمد و جذابیت رشته جذب سایر رشته‌ها، اداره‌ها و سازمانها شدهاند.
دبیرکل خانه پرستاری با بیان اینکه شرایط پرستاری در کشور ما بحرانی است، یادآور شد:
ما می‌پذیریم در کشور با کمبود پرستار مواجه هستیم اما این کمبود به معنای کمبود فارغ‌التحصیلان این رشته نیست بنابراین ما می‌توانیم با افزایش جذابیت‌های رشته و تغییر سیاست‌ها به راحتی از این معضل کمبود نیروی پرستاری عبورکنیم.
در کشورهای اروپایی و آمریکایی به ازای هر یک‌هزار نفر جمعیت یک پرستار وجود دارد اما در کشور ما به ازای هر یک‌هزار نفر جمعیت حدود ۱,۵ الی ۱,۶ پرستار وجود دارد که این آمار وضعیت اسفبار پرستاری را در کشور نشان میدهد.
این درحالی است که در کشورهای اروپایی و آمریکایی پرستار صرفاً در بیمارستان خدمت نمی‌کند و در سطوح مختلف بهداشت، درمان، توان‌بخشی، نگه‌داری از سالمند و … فعال هستند اما درکشور ما پرستاران صرفاً در بخش درمان و در بیمارستانها ارائه خدمت می‌کنند.
دبیرکل خانه پرستاری با بیان اینکه متأسفانه مسئولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور نیز به دنبال رفع این معضل نیستند و به‌جای رفع این معضل، دو طرح جدید تحت عنوان پرستار بیمارستانی و کمک پرستار را اجرا کردند.
در واقع مسئولان به‌جای جذب نیرویی که بابت تربیت وی هزینه بسیاری کرده، طرح‌هایی اجرایی کرد که هزینه بسیاری به دنبال داشت و از پرستاران دوره دیده و بیکار غافل شد.
در حال حاضر آمار بیکاری در جامعه پرستاری بسیار بیشتر شده است، خاطرنشان کرد:
قطعاً اکنون بیش از ۱۵ هزار پرستار بیکار یا در شغل‌های دیگری مشغول به فعالیت هستند.
دبیرکل خانه پرستاری در بخش دیگری از سخنانش با توجه به آمار وزارت بهداشت مبنی بر اینکه در ۳۰ استان کشور پرستار منتظر طرح داریم، بیان کرد:
این امر نیز نشان میدهد بسیاری از پرستاران در ۳۰ استان پس از فارغ‌التحصیلی بیکار هستند و هنوز مدرک آنها ارائه نشده است.
وی با تأکید بر اینکه سیاست‌های حاکم بر وزارت بهداشت در خصوص محدودیت جذب پرستار جان مردم را هدف گرفته است، تصریح کرد:
متأسفانه با سیاست‌های سخت وزارت بهداشت برای جذب پرستار طرحی و شرکتی کمبودهای نیروی پرستاری در بیمارستان بسیار تشدید شده که این امر میتواند به قیمت جان بیماران تمام شود.
افتخار مسئولان وزارت بهداشت کشور ما این است که طی چهار سال توانسته‌اند ۱۶ هزار تخت بیمارستانی اضافه کنند اما این در حالی است که دنیا به سمت کاهش تخت بیمارستانی و ارائه خدمات در منزل پیش می‌رود تا هزینه نظام سلامت کاهش پیدا کند.
وی افزود: در واقع وزارت بهداشت کشور ما به‌جای تقویت نظام پیشگیری و بهداشت هم چنان سیاست‌های درمانی را پیگیری میکند.
