مکاترونیک – Mechatronics engineering
رشته تحصیلی مکاترونیک (یا مهندسی مکانیک و الکترونیک) که در سال ۱۹۸۳ برای پاسخگویی به صنایع روز دنیا در ژاپن مطرح گردید و برای طراحی و نگهداری محصولات و ماشین‌آلات هوشمند و جهت طراحی و بکارگیری تولید اتوماتیک هوشمند (خط تولید انعطاف‌پذیر) ارائه شده است.
مکاترونیک تلفیقی از مهندسی مکانیک، مهندسی کامپیوتر (نرم‌افزار و سخت‌افزار) و مهندسی الکترونیک است و در واقع یک تفکر جدید در طراحى و تولید محصولات صنعتى است که به مهندسان اجازه مى دهد تا با یکپارچه سازى حوزه هاى تخصصى یاد شده، از اولین مراحل طراحى و تولید، به خلق محصولاتى با کیفیت بهتر، قابلیت اعتماد بالاتر، هزینه کمتر و در زمان کوتاهتر، بیندیشند. رشته مهندسی مکاترونیک به دلیل تلفیقی بودن آن کاربرد گسترده ای در زندگی روزمره انسان دارد به طوریکه از لوازم خانگی تا صنایعی مانند نیروگاه ها، پتروشیمی، سیمان و پالایشگاه ها و صنایع تولیدی از علم مکاترونیک استفاده می نمایند: ساعت مچى دیجیتالى، ماشین لباسشویى ، انواع خودروها، چاپگرها و اسکنرها، همگى نمونه هایى از ترکیب حوزه هاى مختلف مهندسى و به خصوص مکانیک و الکترونیک است.
تربیت متخصصانی است که بتوانند در زمینه‌های مختلف اعم از صنعت، پزشکی، هوافضا، صنایع دفاعی و حتی سیستم‌های امنیتی ـ خدماتی، مطابق با نیاز امروزه از آموخته‌ها و توانایی‌های منحصر به فرد خود به نحو احسن استفاده و همکاری نمایند مهمترین هدف از ایجاد رشته مکاترونیک به شمار میرود.
- گرایش‌ها در مقطع کارشناسی: این رشته در کارشناسی گرایشی ندارد.
- این رشته در مقطع کارشناسی ارشد قابل تحصیل است.
- این رشته در مقطع دکتری هم قابل تحصیل است.
- برخی از دروس این رشته: ریاضیات مهندسی پیشرفته، تئوری کنترل و کنترل دیجیتال، مدارات الکترونیکی،رباتیک، هوش مصنوعی، دینامیک و استاتیک،پردازش سیگنال، میکروکنترلرها، پردازش تصاویر و بینایی ماشین و انتقال داده ها می باشد.
- دانشگاه های مختلفی در سراسر دنیا به این رشته از مهندسی میپردازند؛ دانشگاه آزاد اسلامی قزوین نیز اولین دانشگاهی بود که این رشته را در ایران تأسیس کرد و اولین سال جذب این رشته در دانشگاه قزوین سال ۱۳۸۲ بوده است و این دانشگاه فارغ التحصیلان زیادی در مقطع کارشناسی ارشد دارد.
- علاوه بر دانشگاه قزوین، دانشگاه خواجه نصیر، دانشگاه علم و صنعت، دانشگاه سمنان، دانشگاه تبریز و دانشگاه علوم و تحقیقات از دیگر دانشگاه های مطرح و فعال ایران در این رشته هستند.
- اغلب فارغ التحصیلان کارشناسی رشته سخت افزار کامپیوتر و الکترونیک در این رشته موفق ترند.
- دانشجویان نرم افزار به نسبت دیگر رشته ها تقریباً با مشکلات بیشتری در این رشته مواجه می شوند چون معمولاً نه مدار بلدند، نه کنترل و الکترونیک پاس کردند….
نکته:
این رشته‌ی تحصیلی علاوه بر ایجاد زمینه‌های تخصصی نوین و مطابق با فناوری‌های نو، رشد زمینه‌های تحقیقاتی زیادی را به دنبال خواهد داشت و به واسطه‌ی این توان ایجاد شده نه تنها قادر به پاسخگویی به مشکلات صنعتی و ارتقای تکنولوژیکی کشور خواهیم بود بلکه به ارتقای سطح علمی دانشگاه‌ها نیز کمک خواهد کرد.
تضاد رباتیک با مکاترونیک:
- مکاترونیک یک رشته ی چند تخصصی، شامل رشته های مهندسی مکانیک، مهندسی الکترونیک و مهندسی کامپیوتر است. مکاترونیک از دو کلمه ی «مکا» مخفف مکانیک و «ترونیک» مخفف الکترونیک مشتق شده است.
- رباتیک نیز همانند مکاترونیک از سه رشته ی مهندسی مکانیک، مهندسی الکترونیک و مهندسی کامپیوتر بوجود آمده است.
- تفاوت اصلی: سیستم های مکاترونیکی ورودی هایشان فراهم شده است (تمام ورودی ها از قبل تعریف شده و شناخته شده است)؛ در حالی که سیستم های رباتیکی باید خودشان ورودی ها را از محیط دریافت نمایند.
زمینه‌های اشتغال متخصصین مکاترونیک:
در پزشکی: برای ساخت تجهیزات هوشمند پزشکی اعم از صندلی‌های چرخدار هوشمند، پروتزهای هوشمند، ابزارهای جراحی هوشمند، آزمایشگاه‌های پاتولوژیک مجهز به سیستم‌های هوشمند
در صنعت:تولید خودرو (ایجاد خط تولید انعطاف‌پذیر با توسعه‌ی اتوماسیون و استفاده از رباتها، حساسه و بکارگیری صحیح از سیستم‌های کنترل)
ماشین‌سازی (استفاده از ماشین‌های ابزار کنترل شده به وسیله‌ی کامپیوتر)
معادن (بکارگیری از مته‌های کنترل شده از راه دور)
در صنایع هوافضا: تجهیزات فضایی هوشمند قابل کنترل از راه دور
در صنایع دفاعی: تجهیزات هدایتی موشک
در سیستم‌های امنیتی ـ خدماتی: کنترل هوشمند عبور و مرور افراد در اماکن اداری، کنترل هوشمند حمل و نقل شهری و عمومی همانند مترو
نکته: مهندسین این گرایش به دلیل تسلط بر رشته های نام برده شده می توانند پس از فارغ التحصیلی به فعالیت در رشته های مربوطه نیز بپردازد و می توانند در اجرای طرح های نظارت داشته و برنامه ریزی های مربوطه را انجام دهند.
کارشناسی ارشد:
رشته مکاترونیک یکی از رشته هایی است که دانش آموختگان رشته برق، مکانیک و کامپیوتر می توانند در آن ادامه تحصیل دهند.
ارشد مکاترونیک دارای سه گرایش است که هر کدام دارای دروس عمومی و اختصاصی می باشند:
- گرایش طراحی رباتها و سیستم های مکاترونیکی
- گرایش اتوماتیک و کنترل تولید
- گرایش ارتباطات جنبی انسان، ماشین، کامپیوتر
۳۲ واحد درسی در مقطع کارشناسی ارشد رشته مکاترونیک:
دروس اصلی و تخصصی: ۲۴ واحد
سمینار: ۲ واحد
پروژه: ۶ واحد
توجه: در آزمون کارشناسی ارشد این رشته دروس زبان عمومی-تخصصی و ریاضیات الزامی می‌باشد، اما در مورد سه درس دیگر دانشجویان می‌توانند سه درس از بین ۸ درس دینامیک، کنترل، هوش مصنوعی، مدارهای منطقی و ریزپردازنده ها، الکترونیک ۱ و ۲، برنامه نویسی و الگوریتم انتخاب نمایند.
موقعیت شغلی رشته مکاترونیک:
این رشته در ایران نوپا بوده و در حال حاضر کمتر در این رشته استخدام میشوند.
مزایای رشته مکاترونیک و بازار کار رشته مکاترونیک با توجه به اشباع نشدن این رشته در ایران و خارج از کشور و درآمد خوب موجب شده است که این رشته مورد توجه متقاضیان بسیاری قرار گیرد. تقاضای نیروی کار فارغ التحصیل رشته مکاترونیک در سراسر دنیا و در کشورهایی که هم اکنون به صورت وسیعی سرمایه گذاری در این رشته داشته اند، نظیر آمریکا، ژاپن، آلمان، بلژیک، استرالیا، اتریش و روسیه وجود دارد.
