تهران- ایرنا- یک روانشناس اجتماعی با تاکید بر ضرورت حفظ همبستگی اجتماعی در شرایط اقتصادی دشوار، گفت:
در ماه‌های اخیر که مردم نگرانی‌هایی در زمینه اقتصاد داشتند، سوداگران توانستند با دستکاری ترس مردم، بازار را به دست بگیرند و سیل سرمایه‌های سرگردان را به بازار خودرو هدایت کنند.
«پدرام فیاضیان» روز سه شنبه در گفت وگو با خبرنگار اقتصادی ایرنا افزود:
تبلور همبستگی اجتماعی، کارکردهای مثبتی دارد که یکی از مهمترین آنها، زمانی نمایان می‌شود که جامعه دچار دشواری اقتصادی شده است.
«در چنین شرایطی، راه نجات همان همبستگی اجتماعی است.»
وی ادامه داد:
رسانه‌های خارجی و کانال‌های اجتماعی پر مخاطب، همبستگی اجتماعی را نشانه گرفته‌اند و با دستکاری ترس و نگرانی اقتصاد مردم، بازار را به دست سوداگران داده‌اند.
این روانشناس اجتماعی تصریح کرد: پول‌های سرگردانی در جامعه وجود دارد که در ۲ سطح خرد و کلان دسته‌بندی می‌شوند.
پول‌های سرگردان کلان، خودشان روی بازار تاثیرگذارند، اما کسانی که سرمایه‌های اندکی دارند، یعنی طبقه اقتصادی متوسط و روبه پایین جامعه از این سوداگران تاثیر می‌پذیرند.
وی با تشریح شرایط حاکم بر فضای اقتصادی جامعه، گفت:
به عنوان مثال فردی را در نظر بگیرید که با حقوق ماهانه یک‌ونیم میلیون تومان پس‌اندازی برای خودش دست‌وپا کرده‌است که سرمایه زندگی‌اش است.
وقتی حباب فکری در جامعه ایجاد می شود، این افراد به صورت ناخودآگاه نگران از دست دادن سرمایه‌شان هستند، اما از آن‌جایی که نه سرمایه کلانی دارند و نه به بازارهای پرسود دسترسی دارند، به سوی خرید خودرو هدایت شده‌اند.
فیاضیان اضافه کرد:
این افراد که توان ریسک کمتری داشتند، به واسطه سوداگران و اخبارهایی که از طریق کانال‌ها و شبکه‌های خارجی مخابره می‌شد و فضای جامعه را مسموم کرده بود، دچار سردرگمی شدند.
همه این عوامل سبب شد که سرمایه این افراد، به سمت بازار خودرو هدایت شود.
وی درباره مکانیزم ترس در فضای اجتماعی گفت:
ترس یکی از مهمترین مکانیزم‌های مورد نیاز برای بقای انسان است؛ به این معنا که این حس طبیعی، از انجام رفتارهای پرخطری که شاید به واسطه آن نسل انسان منقرض شده بود، جلوگیری می‌کند، اما در فضای اجتماعی گاهی به مانند یک شمشیر دو لبه عمل می‌کند که می‌تواند ضربه‌های مهلکی به افراد و جامعه وارد کند.
این روانشناس اظهار داشت:
هنگامی که در تاریکی حرکت می‌کنیم، به واسطه همین ترس ممکن است رفتارهای هیجانی انجام بدهیم که به سودمان نباشد.
این یعنی افراد ممکن است کورکورانه به خودشان آسیب برسانند، حال آنکه قصد حفاظت از بقا دارند.
وی درباره دستکاری ترس و سوءاستفاده از آن در اقتصاد، تصریح کرد:
هنگامی که فضای اطلاعاتی، مسموم است و اطلاع رسانی برنامه‌ریزی شده‌ای از طرف رسانه‌های رسمی انجام نمی شود، امنیت روانی جامعه تامین نخواهد شد.
افرادی هم که نگران سرمایه زندگی‌شان هستند، در تاریکی به سمتی حرکت و سرمایه‌گذاری می‌کنند، که به خیال خودشان ایمن است اما نمی‌دانند که سوداگران در همین فضای تاریک، در حال هدایت آنها به سود خودشان هستند و تلاشی برای حفظ سرمایه و پس‌انداز آنها ندارند.
این روانشناس اجتماعی با بیان این مطلب که یکی از در دسترس‌ترین بازارها برای جامعه ایرانی، بازار خودرو است، گفت:
در شرایطی که هر روز اخبار نگران‌کننده‌ای مخابره می‌شود، افراد جامعه به صورت ناخودآگاه تحت تاثیر قرار می‌گیرند و چون قدرت ریسک یا سرمایه‌ای برای بازارهای دیگر ندارند، نخستین گزینه‌شان، خرید خودرو است.
«بازار خودرو هم در چند ماهه اخیر تحت تاثیر همین روند قرار گرفته است. »
وی بر ضرورت حفظ همبستگی اجتماعی در شرایط اقتصادی نگران‌کننده تاکید کرد و گفت:
این آسیب‌ها ناشی از نداشتن یا ضعف شدید همبستگی اجتماعی است.
همبستگی اجتماعی، راه نجات
فیاضیان اظهار داشت:
در شرایطی که مردم جامعه به واسطه یک هدف مشخص اجتماعی یا اقتصادی، منافع اجتماعی یا ملی را به منافع فردی‌شان ترجیح می‌دهند، همبستگی اجتماعی نمود پیدا می‌کند.
اما این کارکردهای مثبت در جامعه امروز ما چندان دیده نمی‌شود.
وی در تشریح ابعاد اجتماعی همبستگی اجتماعی، گفت:
هنگامی که فرد خودش را غرق در اجتماع می‌بیند و به این باور رسیده که سود وی در گرو تامین سود اجتماعی است، دیگر شاهد رفتارهای هیجان‌زده‌ای که در بازار خودرو روی داد، نخواهیم بود.
این روانشناس اجتماعی با یادآوری سطح بالای همبستگی اجتماعی تاثیرگذار در پیروزی انقلاب اسلامی و در دوره دفاع مقدس، افزود:
در دوره انقلاب اسلامی، دیدیدم که چگونه منافع ملی از منافع فردی و گروهی پیشی گرفت.
تا آنجا که احزاب، گروه‌ها و قومیت‌های متنوع با هم همبسته شدند و در مقابل رژیم شاهنشاهی ایستادند.
در چنین شرایطی جزئیات و خواسته‌های فردی و گروهی کنار رفت و راه را برای رسیدن به یک هدف بزرگتر یعنی پیروزی انقلاب، هموار کرد.
فیاضیان ادامه داد:
حال باید ببینیم چه شده است که این همبستگی اجتماعی دیگر مانند گذشته وجود دارد؟
چرا امروز آن اتفاق برای خرید کالاهای سلولزی در جامعه ایران می‌افتد؟
آن‌هم وقتی که کمبود واقعی، در یک فضای اطلاعاتی مسموم و به دور از عقلانیت شکل گرفت.
یعنی وقتی که نگرانی مردم از احتمال کمبود این کالاها بالا گرفت، برخی توزیع‌کننده‌ها به جای رفع این نگرانی، با انبار کردن این کالاها و برخی فروشگاه‌های کوچک با افزایش قیمت، نگرانی مردم را به واقعیت تبدیل کردند.
وی بر ضرورت هوشیاری مخاطبان رسانه‌های گوناگون تاکید کرد و گفت:
در چنین شرایطی، خبرسازان و خبرپراکن‌ها در کانال‌های مجازی و شبکه‌های خارج از کشور که فقط به دنبال جذب مخاطب هستند و برایشان فرقی نمی‌کند نتیجه کارشان چه اشکلاتی ایجاد می‌کند، با تیترهای عجیب و غریب از کمبود می‌گویند و ناخودآگاهِ جامعه را نشانه می‌روند.
این روانشناس اجتماعی بیان داشت: این رفتارهای هیجانی و غیرعقلانی شوک بازار را چند برابر می‌کند؛
یعنی حتی اگر تولید و توزیع هم کم نشده باشد، هنگامی که مردم یک‌باره می‌خواهند نیاز چند ماه شان را خریداری کنند، کمبود احساس می‌شود.
وی ادامه داد:
در واقع ما به این فکر نمی‌کنیم که این رفتار هیجان‌زده در بازار چه مشکلاتی در کوتاه مدت برای بقیه مردم و در بلند مدت برای خودمان ایجاد خواهد کرد و این دقیقا جایی است که همبستگی اجتماعی کارکرد دارد.
** جامعه باید درماندگی خودآموخته را درمان کند
فیاضیان با بیان مفهوم درماندگی خودآموخته که ناشی از یک تجربه تاریخی در میان مردم ایران است، گفت:
از نظر شناختی می‌توان گفت مردم ایران دچار یک درماندگی خودآموخته شده‌اند زیرا در دهه‌های قبل تجربه زندگی با بن و کوپن را داشته‌اند.
هرچند که سال‌ها از این تجربه می‌گذرد و دوره آن به دفاع مقدس و تاحدودی دوران سازندگی بازمی‌گردد، اما نمود آن همچنان در رفتارهای اجتماعی-اقتصادی مردم دیده می‌شود.
این روانشناس افزود:
ذهنیت نسل امروز که بر اساس تجربه پدر و مادران‌شان شکل گرفته است، نشان از درماندگی خودآموخته دارد.
مردمِ امروز چشمِ ترسیده دارند که نباید آنها را برای این رفتار سرزنش کرد بلکه باید آن را مدیریت کرد.
یعنی چند بار تجربه، ذهنیتی برایشان ایجاد کرده‌است که در ناخودآگاه‌شان نگران کمبود هستند.
در سال‌های اخیر هم در مقاطعی، گران شدن یک باره و مقطعی سیب‌زمینی، تخم مرغ، گوجه و کالاهای اساسی دیگر به این موضوع دامن زد.
وی با تاکید بر اینکه سوداگران از همین تجربه اجتماعی به سودِ خودشان استفاده می‌کنند، تصریح کرد:
نمی‌توانیم از جامعه‌ای که هر از چندگاهی با مشکلات این‌چنینی روبرو شده‌اند، انتظار چندانی داشته باشیم.
سوداگران هم که این نقطه ضعف را یافته‌اند و از همین رویه استفاده می‌کنند.
به گزارش ایرنا، پیش از این «رضا رضایی» رئیس انجمن سازندگان قطعات و مجموعه های خودرو به ایرنا گفت:
قیمت خودروها در بازار کاذب است و تداوم حاشیه قیمتی بالای به وجود آمده به جز مشتریان واقعی، به ضرر قطعه سازان است.
وی، افزایش کنونی قیمت ها را ناشی از ناهمخوانی عرضه و تقاضا، دلال بازی ها و فعالیت واسطه ها و حتی حفظ ارزش سرمایه ها از سوی مردم برشمرد، اما در عین حال گفت:
خودروسازان معتقدند ریالی از این افزایش قیمت ها نصیبشان نمی شود، ضمن آنکه هیچ مبلغی به جیب صنعت نرفته تا صرف توسعه شود.
