مطالعه به روش مطالعه هشت مرحله ای ( PQ6R )
برای مطالعه روش ها و سیستم های مختلفی وجود دارد که همگی می تواند مناسب و ارآمد باشد و بر اساس سطح تحصیلی و وضعیت و درس و کتاب های مختلف می تواند هر کدام از آنها تاثیرگذار و کارآمدتر باشد و البته مسئله مهم اینست که ما ای وش ها را درک کنیم و در هنگام مطلعه به صورت کاربردی به کار ببدیم و مراحل یادگیری را به صورت حرفه ای و عملیاتی در مطالعاتمان به کار ببریم.
روش PQ6R که شیوه ای ترکیبی، سیستماتیک و سازمان یافته ای است و برای یادگیری تمامی دروس در تمام مقاطع کاربرد دارد که نام آن مخفف حروف ابتدایی مراحل آن که متشکل از Pو Qو شش Rمی‌باشد، گرفته شده است.
در صورت کسب مهارت در استفاده از این سیستم، چه از نظر یادگیری و چه از حیث به خاطر سپردن و یادآوری مطالب، این روش برای تمامی فراگیران (دانش آموزان و دانشجویان ) کارآیی بسیار بالایی دارد و درس خواندن و مطالعه برایشان نتیجه بخش خواهد بود.
مراحل هشت گانه‌ی روش PQ6R عبارتند از :
۱- پیش مطالعه(Preview/P)
– با کتاب آشنا شوید.
– سرفصل ها را بررسی کنید.
– عنوان ها و تیترها را نگاه کنید.
– با عکس ها و نمودارها آشنا شوید.
– خلاصه ی فصل را بخوانید.
– هدف از یادگیری را بدانید.
– صورت سؤالات فصل را مرور کنید.
در واقع هدف از مرحله ی پیش خوانی، کسب اطلاعات اولیه از مطلبی است که قصد مطالعه ی آن را دارید. در این مرحله با نگاه چشمی و یادگیری کلیات مطلب از نظر مفاهیم، آمادگی ذهنی مناسبی را برای فراگیری مطلب جدید خواهید داشت.
پیش مطالعه تصویر کلی و مبهمی در ذهن یادگیرنده ایجاد می کند و در مرحله ی یادگیری (آموزش ، تدریس استاد) زیرساخت کاملا مناسبی را برای انجام بهتر فرآیند یادگیری ایجاد می نماید و قدرت عمیق تاثیرگذاری این مرحله را پس از انجام به زودی خواهید دید.
۲- سؤال گذاری کنید(Question/Q)
– سؤالاتی را که درباره‌ی موضوع پیش مطالعه به ذهنتان می‌رسد یادداشت کنید.
– از عنوان‌ها، جملات موضوعی و نکات مهم برای خودتان سوال بسازید.
– سوال‌های آخر فصل را حتما مطالعه کنید.
– سؤالات حافظه‌ای ساده از خود نپرسید.
– حداقل ۵ تا ۶ سؤال را مطرح کنید.
–جواب سوال ذهنیتان در کتاب باشد یا نباشد، برایتان مهم نباشد.
در این مرحله با درگیر کردن کامل ذهن و کنجکاو نمودن آن، آمادگی نهای را برای یادگیری ایجاد می‌کنیم، در این مرحله ذهن با سوالات درگیر می شود و خوب می‌دانید که از قدیم گفته‌اند، جوینده، یابنده است، و این مثل با ما این درس را میدهد که ذهن به واسطه‌ی درگیر شدنش با موضوع به دنبال پاسخ میگردد و ما با ارائه پاسخ به آن باعث ایجاد لذت در مغز میشویم و نهایتا یادگیری بهتری را خواهیم داشت؛ و البته یادمان نرود این سوالات باید منطقی ( نه خیلی زیاد سخت، نه آنچنان آسان) باشد که در هر دو صورت یادگیری مختل میگردد.
۳- متن اصلی کتاب را بخوانید (Read/R1)
– مطالعه‌ی مبحث یا فصل را با سرعت منطقی و مناسب آغاز کنید. کلیات و چهارچوب اصلی را یاد بگیرید و خود را درگیر جزئیات نکنید.
– مفاهیم و ساختار فرمول‌ها و رابطه ها را بفهمید و حفظ کردن را به مرحله ی بعد واگذار کنید.
– اگر مطلبی نامفهوم بود، برای دوباره خوانی نکنید مگر این که پیش نیاز یادگیری مطلب بعدی باشد.
در این مرحله می خواهیم کلیات آموزشمان را جلو بریم، مفاهیم را بخوانیم و اطلاعات اصل مطلب را یاد بگیریم؛ در مورد درس های معادلاتی و حل کردنی همچون ریاضی و فیزیک و مسائل شیمی و … میبایست مفهوم کلی را درک مایم، فرمول ها را بدانیم و روابط کلی فی مابین را به ذهن بسپاریم و البته قرار نیست با مکرر خوانی و تکرارهای متوالی سعی در یاد سپاری صد در صدی باشیم.
۴- یادداشت برداری/Record)
– مطالب مهمی را ثبت کنید و از ثبت موارد کم اهمیت خودداری کنید.
– یادداشت‌ها، خلاصه و مختصر و در حد کلید واژه یا به صورت رمزی باشد.
– رمزها و کلید واژه‌ها باید بتوانند در یادآوری مطلب اصلی به شما کمک کنند.
– منظور از یادآوری مطلب، مفهوم کلی است نه کلمه به کلمه آن موضوع.
– در هنگام یادداشت برداری دائم از خود سؤال کنید:
– آیا مطلبی را که می‌نویسم مهم است یا خیر؟
– آیا نوشتن آن ضرورت دارد؟
– آیا می‌توان آن را خلاصه تر نوشت؟
حواسمان باشد یادداشت برداری به دو منظور انجام میشود: ۱٫ برای مرحله مرور و داشتن خلاصه های کوتاه برای دسترسی سریع به مطالب و بازیابی ذهنی ۲٫ به خاطرسپاری بهتر مطالب در لحظه به دلیل تحلیل ذهنی و انتقال مطالب از ذهن به کاغذ
در یادداشت برداری زیاد ننویسیم، کلمات اضافه استفاده نکنیم، قوانین خلاصه نویسی را کاملا رعایت کنیم، درکیات خودمان رابنویسیم مگر اینکه کلمات کلیدی میبایست استفاده گردند. از کشیدن نمودار درختی و چارت و … غافل نشوید.
۵- فکر عمیق(Reflect/R3)
– درباره‌ی آن چه خوانده‌اید و یادداشت کرده‌اید، عمیق‌تر فکر کنید و سعی کنید تا مطالب را به خاطر بیاورید.
– به روابط بین موضوعاتی که خوانده‌اید، بیندیشید.
– سعی کنید تا تصور روشنی از مطالبی که خوانده‌اید، در ذهن خود ایجاد کنید.
این مرحله در واقع مرحله اول تثبیت ذهنی هستش و قرار تفهیم مطالب در ذهن به خوبی انجام گیرد، این مرحله معمولا توامان با مراحل قبلی انجام میگردد و البته بسیار مم است؛ گاهی این مرحله فبل یا بعد از استراحت میان مطالعاتیمان انجام میگردد.
مهم این است که حتما بین مفاهیم در ذهنتان ارتباط برقرار کنید و سعی کنید مطلب در ذهن ماندگار شود.
۶- اصلاح و بازنگری(Revise/R4)
– به سراغ کتاب یا منبع آموزشیتان بروید، قسمت‌هایی را که نفهمیدید، مجدد دقیق بخوانید و اگر نکته ای را جا انداخته بودید حتماً به یادداشت‌هایتان اضافه نمایید.
– کلمات کلیدی را تکمیل کرده و آنها را به صورت نمودار درختی برای خود ترسیم کنید.
– ابتدا نکات اصلی را در تنه‌ی درخت و سپس مطالب فرعی را به صورت شاخه‌ها و برگ‌ها به آن وصل کنید.
انسان جایزالخطاست و همیشه ممکن است فراموش کند و چیزهایی را از قلم بیاندازد؛ برای همین است که همیشه مرور و بازنگری در هر کاری مهم است و در مطالعه نیز این مرحله برای این است که با مطالعه دقیقتر و موشکافانه موضوعاتی را که از دست داه ایم را در ذهنمان بیاوریم و یادداشت برداریهایمان را نیز مجدد بهینه و تکمیل نماییم.
۷- بازگــو کردن(Recite/R5)
– از یادداشت‌ها و نمودار درختی خود استفاده کرده و سعی کنید تا مطالب را برای خود بازگو کنید.
– فرض کنید در این مرحله معلم هستید و مطلب را با جزئیات برای دانش آموزان توضیح می‌دهید.
– در حد توان به کتاب مراجعه نکنید و از یادداشت‌های خلاصه خود استفاده کنید.
– در این مرحله نیز اگر متوجه شدید یادداشت‌های شما ناقص است، برای ترمیم و اصلاح به کتاب مراجعه کنید.
– تمرین‌ها و پرسش‌های کتاب را در این مرحله حل کنید و سعی کنید به سؤالات طرح شده‌ی خود توجه کنید.
– جدول‌ها، نمودارها و شکل‌های کتاب را به دقت بررسی کنید و اگر نیاز است، به نمودار درختی خود اضافه کنید.
– موارد حفظی و فرمول‌ها را در این مرحله یاد بگیرید و در صورت نیاز حفظ کنید.
فراخوانی مطالب یادگرفته شده از ذهن باعث یادگیری بهتر آنها میگردد، همانطور که در جلسه امتحان و بعد از آن میزان یادگیریتان بیشتر می شود و به خاطر سپاری مطالب خیلی بهتر میشود؛ که البته این وضوع به دو دلیل است: ۱٫ بالارفتن سطح استرس مثبت و بالارفتن کارایی ذهنی فرد ۲٫ تکرار مطالب به صورت سوالی و درگیری ذهن برای جستجوی پاسخ که در این مرحله به خوی این اتفاق می افتد.
تمام موارد مطالعاتی از نمودار و فرمول و رابطه و نکته، همگی بازیابی و مطالعه میگردد و یادگیری را چندچندان افزایش میدهد.
۸- مــــرور نهــــایی (Review/R6)
– بدانید شما همیشه دو کار را باید توأمان انجام دهید:
الف) خواندن مطالب جدید.
ب) مرور مطالب خوانده شده.
– همان گونه که ملاحظه می‌کنید مرور، هم تراز یادگیری است و اثربخشی مطالعه را تأمین می‌کند.
– برای مرور درست، ابتدا به دست نوشته‌ها، خلاصه‌ها و نمودار درختی مراجعه کنید و سپس در دوره‌های زمانی، یک روز بعد، یک هفته بعد، یک ماه بعد و چهار ماه بعد، آن را تکرار می‌کنید.
بدانید که مطالعه بدون مرور به هیچ عنوان برای ما کاری از پیش نمی برد و به جز اتلاف وقت برای ما پیامدی نخواهد داشت. مرور می بایست جز غیرقابل حذ مطالعه و برنامه ریزی مطالعاتی شما باشد و الزاما در هر حالتی برای مطالب خوانده شد میبایست مرور به میزان لازم پیش بینی و انجام شود.
مرور در چند مرحله انجام میشود: مرور اولیه که پس از مطالعه و چند روز بعد می‌باشد و مرور دوره‌ای که باید بعد از گذشت مدتی از فراگیری مطلب انجام شد تا به تعبیری مطلب به صورت کامل در حافظه بلند مدت تثبیت گردد.
برای خواندن دیگر مقالات کنکور و مشاوره تحصیلی بر روی اینجا کلیک کنید.
