اختلال پرخوری عصبی یکی از انواع اختلالات خوردن است که در دسته اختلالات روانی طبقه بندی می‌شود. در این اختلال شخص برای کاهش استرس و اضطراب خود تمایل به غذا خوردن دارد. فرد مبتلا به اختلال پرخوری عصبی در برابر میل به غذا خوردن نمی‌تواند مقاومت کند و در یک وعده غذایی مقدار زیادی غذا را مصرف می‌کند و در ادامه ترس از چاق شدن به سراغش می‌آید، در نتیجه با روش‌های جبرانی سعی در جلوگیری از اضافه وزن و چاقی دارد. در ادامه مقاله به بررسی این اختلال، علائم و راهکار‌های درمانی آن می‌پردازیم.

علائم اختلال پرخوری عصبی

از جمله مهمترین علائم اختلال پرخوری می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

_خوردن در مدت زمان مجزا (مثلا ظرف هر دوره دو ساعته) با مقدار غذایی که قطعا بیشتر از آن است که اغلب افراد در مدت زمان مشابه تحت شرایط مشابه می‌خورند.

_احساس نداشتن کنترل بر خوردن در طول هر دوره (مثلا شخص احساس می‌کند که نمی‌تواند خوردن را متوقف کند یا آنچه که می‌خورد و این که چقدر می‌خورد را کنترل کند).

_رفتارهای نامناسب جبرانی مکرر به منظور پیشگیری از افزایش وزن.

_پرخوری و رفتارهای جبرانی نامناسب هر دو به طور متوسط حداقل هفته‌ای یک بار به مدت ۳ ماه روی می‌دهند.

_ارزیابی اندام خود به شکل منفی و افراطی.

_ تورم در دست، پا، صورت و گونه‌ها

رفتارهای جبرانی برای جلوگیری از چاقی در اختلال پرخوری عصبی

اختلال پرخوری عصبی از جمله اختلالات روانی تلقی می‌شود و برای درمان نیاز به مداخله پزشکی و روان درمانی دارد. افراد مبتلا به اختلال پر خوری عصبی همانطور که گفته شد برای کاهش اضطراب به صورت افراطی غذا می‌خورند. این افراد معمولا از روش‌هایی برای جلوگیری از چاق شدن استفاده می‌کنند که در ادامه مهمترین این روش‌های ذکر شده است:

_استفراغ (رایج‌ترین روش جبرانی)

_استفاده از ملین‌ها

_استفاده از ادرار آورها

_استفاده از روده شور

_ورزش کردن افراطی

_روزه گرفتن‌های افراطی

عوارض اختلال پرخوری عصبی

از جمله مهم‌ترین پیامد‌های و عوارض اختلال پرخوری عصبی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

– کم شدن مایعات بدن

– مشکلات کلیوی

– نامنظمی ضربان قلب

– پوسیدگی دندان

– بیماری‌های لثه

– بهم ریختن عادات ماهانه در خانم‌ها

– اعتیاد به مواد مخدر

– اعتیاد به الکل

– مرگ

طبقه‌بندی شدت اختلال پرخوری عصبی

شدت اختلال بر مبنای فراوانی رفتارهای جبرانی نامناسب تعیین می‌شود:

خفیف: به طور متوسط ۱-۳ دوره رفتار جبرانی نامناسب در هر هفته

متوسط: به طور متوسط ۴-۷ دوره رفتار جبرانی نامناسب در هر هفته

شدید: به طور متوسط ۸-۱۳ دوره رفتار جبرانی نامناسب در هر هفته

خیلی شدید: به طور متوسط ۱۴ یا تعداد بیشتری دوره رفتار جبرانی نامناسب در هر هفته

علل ابتلا به اختلال پرخوری عصبی

از جمله اصلی‌ترین دلایل اختلال پرخوری عصبی می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

تأثیر عوامل زیستی در ابتلا به پرخوری

از آنجا که داروهای ضد افسردگی اغلب برای بیماران مبتلا به پر خوری عصبی مفیدند و نیز از آنجایی که سروتونین با احساس سیر شدن ارتباط دارد، سروتونین و نور اپی نفرین بر پیدایش این اختلال دخیل شناخته شده‌اند. احساس خوشی و راحتی که برخی بیماران پس از استفراغ احساس می‌کنند ممکن است مربوط به بالا رفتن سطح اندورفین باشد.

عوامل اجتماعی در ابتلا به اختلال پرخوری عصبی

بیماران مبتلا به پر خوری عصبی افراد بلند پروازی هستند و در واکنش به فشارهای اجتماعی و اخلاقی لاغر می‌شوند. بسیاری از این بیماران افسرده هستند و در خانواده‌های آنها میزان افسردگی بالاست. در خانواده‌های افراد مبتلا به پر خوری عصبی، صمیمیت کمتر و تعارضات ببیشتر به چشم می‌خورد. والدین افراد مبتلا به پر خوری عصبی معمولا بی توجه و طرد کننده‌اند. افرادی که بیشتر در معرض دید هستند مثل بازیگران، رقصنده‌ها و مدل‌ها و همچنین ورزشکاران، مثل ژیمناستیک‌ها، دونده‌ها و کشتی گیران بیشتر به این اختلال مبتلا می‌شوند.

درمان پرخوری عصبی

اغلب برای درمان از ترکیب چند روش استفاده می‌کنند. درمان این اختلال نیاز به دریافت مشاوره روانشناسی دارد. همچنین می‌توانید از مشاوره تلفنی در این زمینه بهره‌مند شوید. برخی از مهم‌ترین و مؤثرترین روش‌های درمان پرخوری به شرح زیر است:

۱٫ دارو درمانی

تاکنون داروی منحصری برای این اختلال معرفی نشده است، اما دارو های داروهای ضد افسردگی از جمله مهار کننده‌های اختصاصی بازجذب سروتونین در درمان پراشتهایی مفید بوده‌اند. چرخه‌های پرخوری – پاکسازی دشوار، که به روان درمانی تنها پاسخ نمی‌دهند، داروهای ضد افسردگی در کاهش علائم موثر می‌باشد.

۲٫ درمان شناختی رفتاری

اکثر بیماران مبتلا به پرخوری عصبی بدون عارضه، نیازی به بستری شدن ندارند. درمان شناختی رفتاری مهم‌ترین و اولین روش انتخابی برای درمان پرخوری عصبی محسوب می‌شود. در این نوع از درمان به فرد کمک می‌شود تا در ابتدا الگوهای تغذیه‌ای خود را تغییر دهد. درمانگر با تغییر باورها و افکار منفی شخص مبتلا، رفتارهای ناسالم و باورهای اشتباه او را شناسایی کرده و به فرد کمک می‌کند تا مجموعه‌ای از باورهای سالم را جایگزین کند.

۳٫ درمان روانپویشی

بیماران مبتلا به این اختلال از مکانیسم دفاعی شبیه به دو نیم سازی استفاده می‌کنند. در درمان روانپویشی سعی می‌شود تا مکانیسم‌های کارآمدی جایگزین مکانیسم‌های ناکارآمد شود. به شخص مبتلا کمک می‌شود تا روابط خود را با دیگران توسعه دهد و به بیان مشکلات و ناراحتی‌های روانی خود بپردازد تا درمان مناسبی برای آن‌ها صورت بگیرد.

۴٫ گروه درمانی

در این نوع درمان شخص با افراد دیگری که به این اختلال دچار هستند در ارتباط است و از این طریق می‌تواند با عوارض این اختلال و تاثیرات آن بر زندگی شخصی و اجتماعی آشنا شود و به بینش نسبی در این مورد برسد. همچنین به فرد کمک می‌شود تا دوباره کنترل غذا خوردن خود را به دست بگیرد.

درمان‌های روانشناسی بهترین نوع درمان پرخوری محسوب می‌شوند. چرا که این روش‌ها بیشترین بازدهی درمانی را به همراه کمترین بازگشت داشته‌اند.

۵٫ درمان با نور درخشان

ممکن است در قالب درمان جامع اختلال خوردن همراه با اختلال افسردگی فصلی موثر باشد.

۶٫ بهره‌مندی از مشاوره تغذیه

متخصص تغذیه برنامه غذایی سالمی را برای فرد تنظیم می‌کند تا عادات غذایی سالم در او تقویت شود. ممکن است تکنیک‌های جلوگیری از گرسنگی و تمایل به غذا خوردن را به فرد آموزش دهد. توجه داشته‌باشید که محدود کردن خود برای غذا نخوردن راه‌حل مشکل نیست و در نهایت مقاومت فرد را در هم می‌شکند. خوردن غذا به صورت منظم در ساعت‌های مشخص و به میزان طبیعی اهمیت زیادی دارد.

چالش مرتبط با بازگشت و عود اختلال پرخوری عصبی

هر چند که این بیماری قابل درمان است اما خطر بازگشت آن همواره برای فرد وجود دارد و هر لحظه ممکن است فرد به واسطه تنش‌های روانی کنترل خود را از دست بدهد و غذا خوردن افراطی را راهی برای کاهش تنش‌ها در نظر بگیرد. در صورتی که علائمی از بازگشت بیماری را حس کردید حتما با مشاور و پزشک خود در میان بگذارید؛ یادگیری و تقویت مهارت‌های حل مسئله و کنترل استرس می‌تواند احتمال عود بیماری را کاهش دهد.

راهکارها و نکات مؤثر در درمان

• به صورت مرتب در جلسات درمانی شرکت کنید و آن‌ها را نادیده نگیرید.
• در مورد بیماری خود اطلاعات کافی به دست بیاورید. این کار به افزایش انگیزه در فرد مبتلا کمک می‌کند.
• از برانداز کردن بدن خود به صورت مداوم دست بردارید و اعتماد به نفس خود را افزایش دهید.
• ورزش کردن را با احتیاط بیشتری انجام دهید و با فردی متخصص در مورد نوع فعالیت‌های ورزشی خود صحبت کنید.
• می‌توانید با مشورت پزشک از مکمل‌های دارویی و محصولات گیاهی برای کاهش اشتها استفاده کنید.
• افکار و یا موقعیت‌های تشویق کننده برای خوردن غذا را شناسایی کنید و برای مقابله و مقاومت در برابر آن‌ها برنامه‌ریزی داشته‌باشید.
• خود را با فعالیت‌های لذت بخش و سرگرم کننده مشغول نگه دارید تا حواستان از افکار پرخوری پرت شود.

سؤالات متداول

چگونه بفهمیم فردی مبتلا به پرخوری عصبی است؟

افراد مبتلا به پرخوری عصبی به دلیل رفتاری جبرانی اغلب اضافه وزن ندارند و اطرافیان نیز متوجه این مشکل در آن‌ها نمی‌شوند. فرد مبتلا بلافاصله بعد از غذا خوردن به دستشویی می‌رود. اغلب به صورت پنهانی غذا می‌خورد و از غذا خوردن در جمع خودداری می‌کند؛ فرد مبتلا مدام در مورد شکل بدن خود و وزنش صحبت می‌کند و از خود ایراد می‌گیرد؛ حتی زمان‌هایی که حال خوبی ندارد، زیاد ورزش می‌کند.

احساس گرسنگی با گرسنگی عصبی چه تفاوتی دارد؟

در پرخوری عصبی احساس سیری وجود ندارد. فرد اغلب بعد از غذا خوردن دچار احساس عذاب وجدان و پشیمانی شدیدی می‌شود. گرسنگی عصبی به صورت ناگهانی ظاهر می‌شود؛ به صورتی که فرد ناگهانی هوس غذای خاصی را می‌کند و تمام هوش و حواسش به سمت خوردن آن غذا متمرکز می‌شود. اما گرسنگی فیزیکی به تدریج در معده رخ می‌دهد. در گرسنگی عصبی فرد میزان زیادی از مواد غذایی را بدون آنکه لذتی ببرد مصرف می‌کند. گرسنگی عصبی در معده احساس می‌شود اما در واقع منشأ روانی دارد و نوعی از ولع ذهنی در فرد وجود دارد.