همه ما از معلم و پدر و مادر و … دائماً می‌شنویم که «درس بخوان!» ولی هیچ‌کس به ما نمی‌گوید که چگونه درس بخوانیم و مطالعه کنیم تا ضمن آنکه از درس خواندن لذت بیشتری ببریم، بازدهی بیشتری نیز داشته باشیم.
به‌راستی چگونه بایستی درس خواند؟ بسیاری از دانش آموزان و یا حتی دانشجویان میگویند که دیگر حوصله خواندن را ندارند.
در زیر به مهم‌ترین روش‌های مطالعه صحیح و مؤثر می‌پردازیم.
آن‌ها را با دقت به خاطر بسپارید و برای یک‌بار هم که شده اجرا کنید.
شیوه صحیح مطالعه، چهار مزیت عمده زیر را به دنبال دارد:
۱- زمان مطالعه را کاهش می‌دهد.
۲- میزان یادگیری را افزایش می‌دهد.
۳- مدت نگهداری مطالب در حافظه را طولانی‌تر می‌کند.
۴- به خاطر سپاری اطلاعات را آسان‌تر می‌سازد.
برای داشتن مطالعه‌ای فعال و پویا، نوشتن نکات مهم در حین خواندن ضروری است تا برای مرور مطالب، دوباره کتاب را نخوانده و در زمانی کوتاه از روی یادداشت‌های خود، مطالب را مرور کرد.
یادداشت‌برداری، بخش مهم و حساس از مطالعه است که باید به آن توجهی خاص داشت؛ چون موفقیت شما را تا حدود زیادی تضمین خواهد کرد و مدت‌زمان لازم برای یادگیری را کاهش خواهد داد. خواندن بدون یادداشت‌برداری یک علت مهم فراموشی است.
در نظر داشته باشید این روش بهترین راه مطالعه درس زیست‌شناسی است.
شش روش مطالعه
۱- خواندن بدون نوشتن
همان‌طور که اشاره شد روش نادرست مطالعه است. مطالعه فرآیندی فعال و پویا است و برای نیل به این هدف باید از تمام حواس خود برای درک صحیح مطالب استفاده کرد. باید با چشمان خود مطالب را خواند، باید در زمان موردنیاز مطالب را بلندبلند ادا کرد و نکات مهم را یادداشت کرد تا هم با مطلب موردمطالعه درگیر شده و حضوری فعال و همه‌جانبه در یادگیری داشت و هم در هنگام موردنیاز، خصوصاً قبل از امتحان، بتوان از روی نوشته‌ها مرور کرد و خیلی سریع مطالب مهم را مجدداً به خاطر سپرد.
۲- خط کشیدن زیر نکات مهم
این روش شاید نسبت به روش قبلی بهتر باشد ولی روش کاملی برای مطالعه نیست، چراکه در این روش، بعضی افراد به‌جای آنکه تمرکز و توجه بر روی یادگیری و درک مطالب داشته باشند ذهنشان معطوف به خط کشیدن روی نکات مهم می‌گردد. حداقل، روش صحیح خط کشیدن زیر نکات مهم به این صورت است که ابتدا مطالب را بخوانند و مفهوم را کاملاً درک کنند و سپس زیر نکات مهم خط بکشند نه آنکه در کتاب دنبال نکات مهم بگردند تا زیر آن خط بکشند.
۳- حاشیه‌نویسی
این روش نسبت به دو روش قبلی بهتر است، ولی باز هم روشی مناسب برای درک عمیق مطالب و خواندن کتب درسی نیست و تنها می‌تواند برای یادگیری مطالبی که از اهمیت چندانی برخوردار نیستند مورد استفاده قرار گیرد.
۴-خلاصه‌نویسی
در این روش، شما مطالب را می‌خوانید و آنچه را درک کرده‌اید، به‌صورت خلاصه بر روی دفتری یادداشت می‌کنید که این روش برای مطالعه مناسب است و از روش‌های قبلی بهتر می‌باشد، چراکه در این روش، ابتدا مطالب را درک کرده، سپس آن‌ها را یادداشت می‌کنید؛ اما باز هم بهترین روش برای خواندن نیست.
۵- کلیدبرداری
کلید برداری روشی بسیار مناسب برای خواندن و نوشتن نکات مهم است. در این روش، شما پس از درک مطلب، به‌صورت کلیدی نکات مهم را یادداشت می‌کنید و درواقع، کلمه کلیدی، کوتاه‌ترین و راحت‌ترین و بهترین و پرمعناترین کلمه‌ای است که با دیدن آن، مفهوم جمله تداعی شده و به خاطر آورده می‌شود.
۶- خلاقیت و طرح شبکه‌ای مغز:
این روش بهترین شیوه برای یادگیری، خصوصاً فراگیری مطالب درسی است.
در این روش، شما مطالب را می‌خوانید و پس از درک کامل آن‌ها نکات مهم را به زبان خودتان (و نه به‌صورت جملات کتابی) و به‌صورت کلیدی یادداشت می‌کنید و سپس کلمات کلیدی را بر روی طرح شبکه‌ای مغز می‌نویسید (درواقع نوشته‌های خود را به بهترین شکل ممکن سازمان‌دهی می‌کنید و نکات اصلی و فرعی را مشخص می‌کنید) تا در دفعات بعد به‌جای دوباره خوانی کتاب، فقط به طرح شبکه‌ای تولید شده مراجعه کرده و با دیدن کلمات کلیدی نوشته‌شده بر روی طرح شبکه‌ای مغز، آن‌ها را خیلی سریع مرور کنید.
این روش، درصد موفقیت تحصیلی شما را تا حدود بسیار زیادی افزایش می‌دهد و درس خواندن را بسیار آسان می‌کند و بازده مطالب را افزایش می‌دهد.
چند توصیه مهم:
۱- حداکثر زمانی که افراد می‌توانند فکر خود را بر روی موضوعی متمرکز کنند بیش از ۳۰ دقیقه نیست، یعنی باید سعی شود حدود ۳۰ دقیقه بر روی یک مطلب تمرکز نمود و یا مطالعه داشت و حدود ۱۰ الی ۱۵ دقیقه استراحت نمود و مجدداً با همین روال شروع به مطالعه کرد.
۲- پیش از مطالعه از صرف غذاهای چرب و سنگین خودداری کنید و چند ساعت پس از صرف غذا مطالعه نمایید؛
چون پس از صرف غذای سنگین، بیشتر جریان خون متوجه دستگاه گوارش می‌شود تا به هضم و جذب غذا کمک کند و لذا خون‌رسانی به مغز کاهش می‌یابد و از قدرت تفکر و تمرکز کاسته می‌شود. همچنین غذاهای آردی و قندی مثل نان و نوشابه‌های گازدار، قدرت ادراک و تمرکز را کم می‌کند.
۳- ذهن آدمی باهوش است، اگر یادداشت بردارید مطالب را به‌سرعت حفظ و به‌آسانی به یاد می‌آورد و نیز همزمان نمی‌توانید هم مطلبی را بنویسید و هم گوش دهید؛ پس حین مطالعه لطفاً یادداشت‌برداری نمایید
