نقش و اهمیت خانواده در بسیاری از مسائل زندگی افراد به وضوح قابل مشاهده است. خانواده اولین بخش از یک اجتماع است که هر کدام از ما به صورت تولد، فرزند خواندگی، یا ازدواج به آن وارد می‌شویم. روابط بین افراد خانواده و نقش‌هایی که هر یک از اعضا بر عهده می‌گیرند، می‌تواند بر شکل‌گیری شخصیت و نحوه تعاملات افراد اثر بگذارد. علاوه بر ژن‌های مشابه، سبک‌های ارتباطی افراد یک خانواده نیز منجر به پیدایش خصوصیات مشترک در بین آن‌ها می شود. برای آنکه در مورد نقش و اهمیت خانواده بیشتر بدانید در ادامه مقاله به تأثیر خانواده در حوزه‌های مختلف پرداخته‌ایم. پس تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید. 

اهمیت خانواده در ازدواج

خانواده نقش بسزایی در ازدواج فرزندان و الگوهای رفتاری که آن‌ها در زندگی مشترک خود ایفا می‌کنند، دارد. به همین خاطر است که بسیاری از افراد برای اینکه بتوانند به شناخت و درک بهتری از همسر آینده خود دست یابند به روابط او با خانواده‌اش دقت می‌کنند. از نظر علمی خانواده از طریق سبک‌های ارتباطی و نحوه پرورش دلبستگی می‌تواند الگوهای رفتاری را در فرد شکل دهد که در چگونگی برقراری روابط عاطفی بعدی او اثر می گذارد.

علاوه بر موارد ذکر شده، خانواده می‌تواند در روند ازدواج نیز نقش تسهیل گر را داشته باشد. چرا که خانواده سالم با آموزش نحوه درست تصمیم‌گیری و کمک به فرزندان در مسیر استقلال خواهی مقوله ازدواج را برای افراد آسان‌تر می‌کند. اما بسیاری از خانواده‌ها به دلیل تعارضاتی درونی، ازدواج اعضا را نیز با مشکل مواجه می‌کنند.

برای مثال این خانواده‌ها نمی‌توانند استقلال اعضای خود را بپذیرند، در نتیجه دائماً در زندگی فرزندان خود دخالت می‌کنند. هم‌چنین ممکن است به دلیل کمبود مهارت‌های ارتباطی نتوانند حمایت‌های عاطفی کافی را برای آن‌ها فراهم کنند. بسیار اهمیت دارد که در بررسی‌های پیش از ازدواج، خانواده فرد مورد نظر را نیز در نظر بگیرید و نحوه ارتباطات میان اعضا را بیشتر بررسی کنید. مشاوره پیش از ازدواج در این زمینه می‌تواند به میزان زیادی به شما کمک کند. 

نقش و اهمیت خانواده در شگل گیری شخصیت افراد

خانواده اولین منبع یادگیری برای انسان است و در مسیر زندگی نقش تعیین کننده‌ای برای افراد دارد. نهاد خانواده معمولاً از دو طریق بر افراد تأثیر می‌گذارد. اول از طریق انتقال ژن‌ها و دوم از طریق اعمال روش‌های تربیتی و سبک‌های فرزندپروری. در حقیقت وراثت و محیط دو عامل اصلی برای پرورش شخصیت و ایجاد ساختار روانی مناسب هستند و انسان حاصل تعامل میان این دو عنصر است. خانواده در انتقال ژن‌ها اختیار و اراده‌ای از خود ندارد اما سبک تربیتی که در پیش می‌گیرد از همان ابتدای نوزادی بر کودک تأثیر می‌گذارد و در طول زندگی نیز با او خواهد بود. 

به این ترتیب می‌توان گفت بخش مهمی از شخصیت افراد که در دوران بزرگسالی نمایان می‌شود حاصل سبک‌های تربیتی و تعاملی خانواده در دوران کودکی و نوجوانی است. ویژگی‌های شخصیتی در طول سال‌ها به تدریج تثبیت می‌شوند و به همین خاطر تغییر آن‌ها در بزرگسالی کار مشکلی است. بسیاری از افرادی که در دوران اولیه زندگی ارتباط مناسبی با والدین خود نداشته‌اند در آینده علائمی از اختلالات شخصیت از خود بروز می‌دهند. 

نقش و اهمیت خانواده در سلامت روان فرزندان

متخصصان معتقدند معمولاً افرادی که از سلامت روان مناسبی برخوردارند در خانواده‌های سالمی نیز پرورش ‌یافته‌اند. زیرا مادر یا پدری که خود دچار مشکلات روحی باشد نمی‌تواند مراقبت‌های لازم را از فرزند خود به عمل بیاورد و در نتیجه از همین طریق مشکلات خود را به کودک نیز منتقل می‌کند. برای مثال یک مادر افسرده معمولاً فرزند خود را نیز افسرده می‌کند چرا که انرژی روانی کافی برای برقراری ارتباط عاطفی با فرزند خود را ندارد. خلأ عاطفی ایجاد شده به رابطه بین مادر و فرزند لطمه وارد می‌کند و در نتیجه کودک نیز ممکن است از همان ابتدا علائمی از افسردگی از خود نشان دهد. 

البته  اختلالات روحی و روانی تا حدی می‌توانند ژنتیکی نیز باشند. چرا که تحقیقات نشان داده است جدا از روش‌های تربیتی میزان بروز اختلالاتی نظیر اختلالات اضطرابی و افسردگی در کسانی که سابقه این مشکلات در بستگان درجه یکشان وجود دارد بیشتر از دیگران است. 

نقش خانواده در اعتیاد

به دلیل ویژگی‌های فرهنگی خانواده‌های ایرانی نقش این نهاد در بروز اعتیاد فرزندان بیش از سایر کشورهاست. برای مثال جدایی فرزندان از والدین در کشور ما نسبت به کشورهای غربی بسیار دیرتر اتفاق می‌افتد و حتی پس از جدایی فرزندان، روابط با والدین بیشتر حفظ می‌شود. برخی از ویژگی‌های خانواده در ایجاد اعتیاد نقش دارند برای مثال، طبق تحقیقی که روی  200 خانواده ایرانی انجام شد، جدال خانوادگی ۸۵%، بی‌اعتنایی به فرزندان ۴۱%، مصرف مواد در حضور فرزندان ۳۶% در ایجاد اعتیاد فرزندان نقش داشتند. جالب است بدانید نه تنها نقش خانواده در ابتلای فرد به اعتیاد پر رنگ است بلکه در مسیر ترک نیز بسیار اهمیت دارد. به همین خاطر است که درمانگران در روش‌های جدید برای ترک اعتیاد جلسات متعددی برای مشاوره خانواده برگزار می‌کنند. 

نقش خانواده در بروز مشکلات و اختلالات جنسی

ناهنجاری‌های جنسی در جوانان و نوجوانان یکی از مهم‌ترین مشکلاتی است که امروزه خانواده و جامعه را به خطر می‌اندازد. مشکلات هویت جنسی، اختلالات و کژکاری جنسی از جمله مسائلی است که امروزه بسیاری از خانواده ها با آن درگیر هستند. خانواده‌هایی که در تربیت جنسی فرزندان خود به خوبی عمل کرده‌اند فرزندان آن‌ها در مقایسه با خانواده‌های بی‌تفاوت، از مشکلات جسمی، روانی و اجتماعی کمتری برخوردار هستند. بیشتر اختلالات در خانواده‌هایی به چشم می‌خورد که در آن‌ها مسائل جنسی به شدت سرکوب شده و یا خانواده‌هایی که آزادی جنسی بسیار زیاد به فرزندان داده می‌شود.

در هر دوی این سبک‌ها افراط و تفریط به چشم می‌خورد، در خانواده‌های دسته‌ی اول نیاز جنسی و مسائل روانی جنسی در دوران مختلف رشدی بسیار نادیده گرفته می‌شود و در صورت مطرح شدن سؤالات جنسی پاسخ‌ها نه تنها مناسب نیستند، بلکه گاهی پاسخ والدین با پرخاش و عصبانیت همراه است. در خانواده‌های دسته دوم اطلاعات جنسی در سنینی که نباید و یا بیشتر از آنچه که باید به کودکان داده شود ارائه می‌شود. البته لازم به ذکر است خانواده تنها بخشی از جامعه است و موضوع تربیت جنسی به مدارس و دیگر مراکز آموزشی نیز مربوط می‌شود.