در رشته های فنی مهندسی منظور از مهندس و یا کارشناس ایمنی ، شخصی است که بتواند با استفاده از فنون مهندسی ، تدابیر امن و ویژه ای را در مقابل با انواع خطرات و صدمات ، جهت پیاده سازی در فضاهای کاری و کارگاه های صنعتی ، اعمال نماید.
با توجه به رشد و شتاب صنعت در کشورمان در طی سال های گذشته و هم چنین برنامه ریزی برای توسعه هدفمند این فعالیت و هم چنین تولید قطعات و ابزارآلات صنعتی به دست نیروهای بومی ، رشته مهندسی ایمنی در کشور ایجاد شده است.
مهندسی ایمنی ادغام شده از سه رشته بهداشت حرفه ای ، مدیریت صنعتی و مهندسی صنایع است که بیشتر سعی دارد به سمت صنعتی شدن جهت گیری داشته باشد.
تلاش متخصصان این رشته همواره ایجاد بستر کاری امن و به حداقل رساندن آسیب ها در فضای کاری است (هم به نیروی انسانی و هم به تجهیزات و امکانات).
رشته مهندسی ایمنی در مقطع کارشناسی فاقد گرایش می باشد. دانشجویان بعد از یک الی دو سال تحصیل می توانند در درون دانشکده، گرایش انتخاب کنند.
گرایش های رشته مهندسی ایمنی در مقطع کارشناسی:
درس های رشته مهندسی ایمنی در طول تحصیل:
این رشته مشتمل بر برخی دروس پایه و اصلی مهندسی شیمی بوده و دروس تخصصی آن در زمینه های مهندسی ایمنی، بهداشت حرفه ای و محیط کار، کنترل آلاینده های محیط زیستی و جلوگیری از ضایعات انسانی و اقتصادی می باشد.
دروس پایه و اصلی (مشترک در هردو گرایش):
۱- ریاضی عمومی
۲- ریاضی مهندسی
۳- برنامه نویسی کامپیوتر
۴- معادلات دیفرانسیل
۵- کارگاه ماشین ابزار و جوشکاری
۶- فیزیک
۷- شیمی عمومی و…
دروس تخصصی گرایش بازرسی فنی:
۱- ایمنی در صنایع
۲- شناخت دستگاه ها و کاشین آلات صنعتی
۳- تکنولوژی فرآیندهای پتروشیمی
۴- اصول حفاظت محیط زیست
۵- الکتروشیمی
۶- متالورژی فیزیک
۷- متالورژی مکانیک و…
دروس تخصصی گرایش حفاظت فنی:
۱- مدیریت صنعتی
۲- ایمنی در صنایع پتروشیمی
۳- شناخت دستگاه ها وماشین آلات
۴- تکنولوژی فرآیندهای پتروشیمی
۵- آمار
۶- اصول تصفیه آب ها و فاضلاب های صنعتی و…
معرفی گرایش حفاظت فنی:
دوره کارشناسی شاخه ایمنی و حفاظت یکی از دوره های عالی فنی و مهندسی می باشد که هدف آن تربیت متخصصان ایمنی و حفاظت ( افراد – دستگاهها ، محیط کار و محیط زیست ) در صنایع نفت و گاز ، پتروشیمی و پلیمر است .
فارغ التحصیلان دوره کارشناسی حفاظت ایمنی توانایی های زیر را دارا می باشند:
– آشنایی کامل به استاندارد های ایمنی که در طراحی و ساخت و کار با دستگاههای نفت وگاز و پتروشیمی بکار می رود و همچنین شرایط ایمنی در ساخت واحد های پتروشیمی در ایران
– آشنایی کامل به استانداردهای حفاظت محیط زیست از نظر آلودگی های آب و هوا و محیط کار و محیط زیست و اطلاع از این استاندارد ها در ایران
– آشنایی کامل به استاندارد های آب آشامیدنی ، تصفیه فاضلاب های صنعتی و بهداشتی و نظارت بر عملیات اجرائی بمنظور حصول اطمینان از سلامت افراد و حفاظت از محیط زیست
– آشنایی کامل به مقررات ایمنی عمومی و پیش بینی های لازم برای انجام عملیات مختلف از نظر ایمنی و رعایت مقررات مربوطه در قانون کار
– توانائی طراحی سیستم های ایمنی و آتش نشانی و اعلام خطر برای جلوگیری از ضایعات انسانی ، لطمات اقتصادی و خطر اشتعال و انفجار
– آشنایی کامل به خواص شیمیایی خطرناک از قبیل : اسید ها ، بازها و نمک ها ، فلزات سنگین ، سموم فرار و غیر فرار – آلی و معدنی و روش های نگهداری – دفع ضایعات و مقابله با آنها
– آشنایی کامل به بیماریهای حرفه ای و ضایعاتی که در اثر کار در محیط های گوناگون و با مواد خطرناک و دستگاههای مختلف حادث می گردد و راههای مقابله و پیشگیری از حوادث ، تلفات ، نقص عضو و بیماریهای مزمن شغلی
– آشنایی کامل به شرایط و محیط های بالقوه خطرناک و توصیه مشخصات لازم جهت نصب دستگاهها در این مکان ها
– آشنایی با کار واحد های عملیاتی و تعمیراتی و تشخیص موارد خطر آفرین و تهیه دستورالعمل های مناسب ایمنی
– توانایی لازم جهت طراحی سیستم های جلوگیری از آلودگی هوا و آب در واحدهای صنعتی
– توانایی مطالعه و تحقیق در مورد خطرات گازهای سمی و قابل اشتعال و انتخاب بهترین وسائل سنجش میزان گازها و وسائل و لوازم ایمنی
– توانایی برآورد اقتصادی طرحهای ایمنی و حفاظت محیط زیست و انتخاب بهترین و با صرفه ترین روشها
– توانایی و تخصص لازم جهت تعیین مشخصات برای تهیه وسائل مصرفی در ایمنی آتش نشانی و حفاظت محیط زیست در واحد های نفت و گاز و پتروشیمی
– توانایی تجزیه و تحلیل آمارهای حوادث و اتفاقات، تعیین منابع انسانی و عوامل مهم ایجاد حادثه و پیشنهاد تغییرات و اصطلاحات فنی و ارائه روش ها و دستورالعمل های جدید جهت پیشگیری و تقلیل میزان حوادث
– تحقیق و آزمایش و مطالعه در زمینه بهبود عوامل مهم در آلودگی های مهم محیط زیست و ارتقاء سطح حفاظت با کنترل و اجرای طرح های جدید تا رسیدن به استانداردهای قابل قبول جهانی
معرفی گرایش بازرسی فنی:
هدف رشته کارشناسی بازرسی فنی تربیت متخصص در زمینه بازرسی فنی (دستگاه ها، ماشین آلات تاسیسات برقی و مکانیکی) در صنایع نفت و گاز، پتروشیمی و پلیمر می باشد. دروس این دوره شامل دروس پایه و اصلی مهندسی شیمی و دروس تخصصی در زمینه های متالورژی، خوردگی و بازرسی فنی مکانیک و برق می باشد.
فارغ التحصیلان این رشته دارای توانایی های زیر خواهند بود:
– آشنایی کامل با استانداردها و کدهای طراحی ، مهندسی و ساخت در صنایع پتروشیمی به خصوص ضوابط طراحی و مهندسی واحدهای پتروشیمی در ایران
– آشنایی کامل با استانداردها و کدهای مختص بازرسی فنی و بازرسی برق
– آشنایی کامل با مشخصات فنی وسائل و ماشین آلات مصرفی در صنایع پتروشیمی و پلیمر
– آشنایی کامل با تعیین مشخصات فنی دستگاه ها و ماشین آلات پتروشیمی و پلیمر جهت سفارش خرید ساخت
– آشنایی کامل با اصول ساختمانی و مهندسی و مشخصات فنی وسائل مصرفی در صنایع پتروشیمی و پلیمر مانند برج ها، مخازن مبدل ها، کوره ها، راکتورها، لوله ها و ملحقات آنها
– آشنایی کامل با اصول ساختمانی و مهندسی و مشخصات فنی وسائل برقی مصرفی در صنایع پتروشیمی و پلیمر مانند ژنراتورها، ترانسفورماتور خطوط انتقال، تابلوها، سیستم های کنترل، انواع موتورها، مشخصات خطوط هوایی و کابل کلیدها، مدارهای فرمان و غیره
– آشنایی کامل با کاربرد وسائل کنترل و ماشین های دوار مکانیکی و برقی در واحدهای صنایع پتروشیمی و پلیمر و آشنایی با اصول طراحی و مهندسی و بازرسی فنی آنها
– آشنایی کامل با مسایل ایمنی و حفاظتی که در زمان نصب و راه اندازی و عملیات با دستگاه ها و سیستم ها بایستی لحاظ شود.
– تسلط کامل بر انتخاب آلیاژهای فلزی، غیرفلزی و مواد صنعتی که باید از آنها در ساخت دستگاه ها، ماشین آلات، لوله ها، برج ها، مخازن، راکتورها، دیگ های بخار و … استفاده شود یا در صورت لزوم با اجناس جدید جایگزین شوند.
– آشنایی کامل با پدیده خوردگی و اکسیداسیون در صنایع پتروشیمی و پلیمر، نحوه اندازه گیری و راه های جلوگیری و کنترل آن
– آشنایی کامل با مشخصات فنی و کاربردی آلیاژها و فلزات گوناگون در شرایط مختلف عملیاتی از نظر خوردگی، تحمل فشارهای بالا و درجات حرارت زیاد و…
– داشتن اطلاعات و تخصص در زمینه اندازه گیری های لازم از مشخصات دستگاه های پتروشیمی و پلیمر که در سرویس هستند به منظور اطمینان از قابلیت کار آنها و جلوگیری از خطرات انفجار، آتش سوزی، خرابی و همچنین تعیین طول عمر مفید باقیمانده
– داشتن اطلاعات و تخصص در زمینه قابلیت کار دستگاه های برقی به منظور اطمینان از ایمن بودن از خطرات اتصالی، سوختگی، آتش سوزی و ایجاد انفجار
– آشنایی کامل با استانداردها و مشخصات فنی ایمنی کارخانجات برای محیط هایی که از لحاظ انفجار وضع خطرناکی دارند و تعیین مشخصات برای سفارش دستگاه ها در محیط های فوق
– اطلاع کامل از استانداردهای ساختمانی دیگ های بخار پیشرفته و سیستم های لوله کشی بخار و آب کندانس و هوای فشرده به منظور بازرسی و حصول اطمینان از قابلیت کار آنها
– آشنایی کامل با نحوه تهیه شناسنامه و مشخصات فنی کلیه دستگاه های مورد مصرف در صنایع پتروشیمی و پلیمر جهت نگهداری سوابق فنی و تعیین زمان تعمیرات اساسی، بازرسی مجدد، جایگزینی و ثبت نمودن تغییرات و اصلاحات فنی
– توانایی انجام آزمایشات فشار برای دستگاه های تحت فشار و آزمایش های مخرب و غیر مخرب، رادیوگرافی صنعتی و خواندن فیلم ها
– آشنایی با عملیات حرارتی برای بدست آوردن مجدد خواص مکانیکی قبلی دستگاه های تحت تعمیر
– اطلاع از چگونگی تامین مقدار قابل قبول ایزولاسیون در مورد دستگاه های برقی مورد تعمیر قرار گرفته به منظور حصول اطمینان از ایمن بودن و قابلیت کار آنها با توجه به استانداردهای قابل قبول
– انجام بررسی های اقتصادی و مقایسه راه حل های مختلف از نظر اقتصادی، فنی و زمانی که برای یک معضل خاص فنی ارائه می گردد و توصیه بهترین راه حل و برنامه ریزی برای بازرسی های فنی متناوب
توانایی‌های لازم:
۱- حساسیت به مسئله: توانایی گفتن اینکه چه زمانی چیزی اشتباه است یه احتمال اشتباه می رود. شامل حل مسئله نمی شود، فقط شناسایی وجود مشکل است.
۲- بیان زبانی: توانایی مخابره کردن و ایده ها در گفتار به گونه ای که افراد متوجه شوند.
۳- درک نوشتاری: توانایی خواندن و درک ایده ها و اطلاعات از میان مطالب نوشتاری
۴- استدلال استنتاجی: توانایی ترکیب اجزاء اطلاعات برای ساختن قواعد و نتیجه گیری های کلی (شامل یافتن رابطه میان اتفاقات ظاهرا غیر مرتبط).
۵- بیان زبانی: توانایی مخابره کردن و ایده ها در گفتار به گونه ای که افراد متوجه شوند.
توانایی های لازم پس از گذراندن دوره مهندسی ایمنی:
۱- آشنایی کامل به استاندارد های ایمنی که در طراحی و ساخت و کار با دستگاههای نفت وگاز و پتروشیمی بکار می رود و همچنین شرایط ایمنی در ساخت واحد های پتروشیمی در ایران
۲- آشنایی کامل به استانداردهای حفاظت محیط زیست از نظر آلودگی های آب و هوا و محیط کار و محیط زیست و اطلاع از این استاندارد ها در ایران آشنایی کامل به استاندارد های آب آشامیدنی ، تصفیه فاضلاب های صنعتی و بهداشتی و نظارت بر عملیات اجرائی بمنظور حصول اطمینان از سلامت افراد و حفاظت از محیط زیست
۳- آشنایی کامل به مقررات ایمنی عمومی و پیش بینی های لازم برای انجام عملیات مختلف از نظر ایمنی و رعایت مقررات مربوطه در قانون کار
۴- توانائی طراحی سیستم های ایمنی و آتش نشانی و اعلام خطر برای جلوگیری از ضایعات انسانی ، لطمات اقتصادی و خطر اشتعال و انفجار
۵- آشنایی کامل به خواص شیمیایی خطرناک از قبیل : اسید ها ، بازها و نمک ها ، فلزات سنگین ، سموم فرار و غیر فرار – آلی و معدنی و روش های نگهداری – دفع ضایعات و مقابله با آنها
موقعیت شغلی مهندسی ایمنی در ایران:
عمده مراکز صنعتی مانند ذوب آهن ، آلومینیوم سازی ، پتروشیمی ، صنایع خودروسازی ، هواپیمایی ، راه آهن ، مترو و هر مرکز فعالیت اقتصادی (خصوصی یا دولتی) می تواند به نوعی بازار کار این رشته محسوب شود.
