طراحی صحنه   

طراح صحنه خالق اصلی فضای بصری فیلم یا نمایش و مسئول و ناظر ساخت و اجرای دکور و همچنین تهیه لباس بر اساس طرح های از پیش تهیه شده است. طراحی صحنه در تولید انواع فیلم های تلویزیونی و سینمایی، برنامه های تلویزیونی، تئاترها و کنسرت ها از کلیدی ترین عوامل می باشد.

هر نوع فیلم یا نمایش با هر زمینه، محتوا و قالبی، زبان خاص خود را می‌طلبد و از همین رو به طراحی صحنه خاص خود نیز نیاز دارد. طراح صحنه برای تبدیل و در واقع برگردان متنی ادبی و مکتوب (که همان فیلمنامه یا نمایشنامه است) به تصویر، باید شیوه‌های خاص خود را با هر نوع فیلم یا نمایش و مختصات آن منطبق کرده و سعی کند از مرحله طراحی‌های اولیه تا رسیدن به مرحله نهایی کار، روشی ویژه را برای خلق فضای مناسب بیابد.‌ البته در تمام این مراحل حساس، ضمن تحقیق مداوم باید متن فیلمنامه یا نمایشنامه، مفاهیم آشکار و نهان آن و فکرها و نظرهای کارگردان را نیز به عنوان کلید راهنما و دستمایه اصلی در نظر داشته باشد تا از مفهوم اصلی دور نشود.

طراح صحنه همواره سعی می‌کند طبق نظر کارگردان فیلم و یا نمایش، طراحی صحنه و لباس را انجام دهد چون مولف هر اثر در نهایت کارگردان است و طراحی‌ها و نقشه‌های اولیه حتما باید به تأیید او برسد.

طراح صحنه نمی‌تواند مانند یک نقاش یا نویسنده به تنهایی کار کند. او عملکردش به طور مداوم تحت تاثیر فشارهای زمانی، مشکلات مالی،‌ تغییر عقیده‌ها، محدودیت های ساخت و اجرای فیزیکی و نقادی‌های خود و کارگردان قرار دارد. طراح صحنه در خلال فیلمبرداری بطور مداوم حرکات دوربین، توصیه‌ها و سفارشات کارگردان و فیلمبردار، تهیه کننده، حسابدار فیلم و سایر عوامل را بررسی می‌کند.

هدف رشته طراحی صحنه

هدف این رشته تربیت متخصصانی است که به عنوان طراح صحنه در تئاتر، تلویزیون، سینما و نیز در نمایشگاه‌ها و سمینارها فعالیت خواهند کرد. طراحی صحنه از فنی‌ترین رشته های هنر‌های نمایشی به حساب می‌آید. این رشته با رشته‌های دیگر مانند معماری، نقاشی و هنرهای تجسمی ارتباط نزدیکی دارد.

نکته: رشته طراحی صحنه به صورت نیمه متمرکز دانشجو می‌پذیرد یعنی داوطلبان پس از قبولی در آزمون کتبی باید در مصاحبه و آزمون عملی نیز موفق شوند.

  رشته‌ی طراحی صحنه از زیر گروه‌های ۱ گروه آزمایشی هنر است و ضرایب دروس اختصاصی برای این رشته عبارت است:

تعداد واحدهای درسی رشته طراحی صحنه 

تعداد کل واحدها : ۱۴۰ واحد
دروس عمومی : ۲۱ واحد
دروس پایه : ۲۲ واحد
دروس اصلی : ۱۹ واحد
دروس تخصصی : ۷۴ واحد
دروس اختیاری :۴ واحد از دروس تخصصی سایر رشته‌های مجموعه هنرهای نمایشی

نکات

معمولاً در بسیاری از فیلم ها و نمایش‌ها در کشور ما، طراح صحنه مسئولیت طراحی و تهیه لباس بازیگران را نیز برعهده دارد و از او با عنوان طراح صحنه و لباس یاد می شود. در طراحی لباس‌ها نیز او با کمک متن و مشورت با کارگردان، گریمور و برخی دیگر از عوامل فیلم، مناسب ترین مدل‌ها، طرح‌ها و حتی پارچه‌ها را برای لباس‌های بازیگران انتخاب کرده و آنها را تهیه می‌کند.

در پروژه‌های بزرگ یک گروه از جمله سازنده دکور صحنه، دستیار و مسئول لباس زیر نظر طراح صحنه فعالیت می‌کنند. ولی در پروژه‌های کوچک معمولاً خود طراح صحنه عمده کارها را انجام می‌دهد.

در سال‌های اخیر طراحی صحنه در کنسرت‌ها نیز مورد توجه قرار گرفته و وارد حوزه حرفه‌ای شده است. این خود زمینه کاری خوبی برای طراحان صحنه می باشد.

این شغل ساعت کاری مشخص و تعیین شده‌ای ندارد. بنا به پروژه‌ای که طراح صحنه و لباس در آن کار می‌کند، ساعت‌های کاری می‌تواند گاهی بسیار فشرده و زیاد باشد.

فارغ التحصیلان رشته طراحی صحنه می‌توانند وارد این شغل شوند. البته برخی از طراحان صحنه از رشته‌های دیگر مشابه و نزدیک مانند ارتباط تصویری، معماری داخلی و … به این حوزه آمده‌اند.

برای شروع کار، علاقه‌مندان معمولاً باید مدتی به عنوان دستیار طراح صحنه فعالیت کرده و یا در پروژه‌های کوچکتر کارکنند. پس از کسب تجربه و مهارت لازم می‌توانند به عنوان طراح صحنه و در پروژه های بزرگ کار خود را ادامه دهند.

مهارت‌های مورد نیاز شغل طراح صحنه

داشتن شم هنری و علاقه زیاد به این حوزه

قدرت خلاقیت و تخیل خوب و دقت زیاد و توجه به جزئیات

مهارت عالی در طراحی و مهارت های ارتباطی مناسب برای همکاری با سایر عوامل

توان رهبری گروه طراحی صحنه و لباس و مهارت سازماندهی

آشنایی با فرآیند تولید فیلم و تئاتر

توانایی تحمل فشارکاری و انجام به موقع پروژه‌ها

داشتن اطلاعات و دانش مربوط به حوزه طراحی و مد و نیز برخورداری از انعطاف پذیری لازم جهت انجام تغییرات احتمالی

وظایف طراح صحنه عبارتند از

مطالعه فیلمنامه یا نمایشنامه

ارائه طرح اولیه به کارگردان برای بررسی بیشتر

خرید یا اجاره تجهیزات و لوازم مورد نیاز

پس از مشورت‌های لازم، توافق روی طرح نهایی طراحی صحنه

صحبت و مشورت با مدیر تولید، کارگردان، گریمور و سایر عوامل در صورت نیاز

نظارت و کنترل صحنه در حین فیلمبرداری یا اجرا وانجام تغییرات لازم در صورت لزوم

ایجاد ایده‌های اولیه برای طراحی صحنه مطابق با هدف و بودجه تولید فیلم یا نمایش

ارائه دستورات و راهنمایی به سایر عوامل صحنه از جمله دستیاران برای پیاده سازی طرح مورد نظر برای صحنه

آینده شغلی رشته طراحی صحنه

در پروژه‌های مختلف تولید فیلم و سریال‌های تلویزیونی، برنامه های تلویزیونی، فیلم های سینمایی، تئاترها و کنسرت‌ها یک طراح صحنه می‌تواند فعالیت کند.

آینده شغلی خوبی نیز پیش روی این طراحان صحنه متخصص قرار دارد. البته رقابت برای یافتن فرصت‌های شغلی مطلوب و بستن قراردادهای خوب، بسیار زیاد است. کار با کارگردانان برجسته و در پروژه‌های بزرگ، زمینه مناسبی برای کسب تجربه و مهارت برای هر طراح صحنه‌ای را فراهم می کند.

یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که در این بخش وجود دارد  نبود دید حرفه‌ای به طراحی صحنه نزد برخی از مسئولان و یا حتی برخی از کارگردانان و تهیه کنندگان است. در تعدادی از فیلم ها و نمایش ها دیده می‌شود که برای طراحی صحنه که یکی از عوامل کلیدی موفقیت پروژه می‌باشد، از افراد غیر متخصص (یا به دلیل روابط یا برای پرداخت هزینه کمتر) استفاده می شود. این امر نه تنها به کیفیت کار لطمه وارد می‌کند، بلکه امنیت شغلی طراحان صحنه حرفه ای را نیز به خطر می اندازد. 

با بررسی نمونه کارنامه‌های داوطلبان در سال ۹۶-۹۵ به دست آوردن حدود میانگین‌های زیر برای قبولی در رشته‌ طراحی صحنه عبارتند از:

قبولی طراحی صحنه دانشگاه دولتی روزانه  <——  میانگین ۵۰ و ۳۰ درصدی دروس(به ترتیب) عمومی و اختصاصی

درصد و نمونه کارنامه قبولی رشته طراحی صحنه در سال ۹۶-۹۵

نکات تکمیلی

دانشگاه‌های پذیرنده رشته طراحی صحنه (کارشناسی) در سال ۱۳۹۶

ظرفیت مؤسسات آموزش عالی غیرانتفاعی در رشته طراحی صحنه (کارشناسی) در سال ۱۳۹۶