زبان و ادبیات فارسی
زبان و ادبیات فارسی یکی از رشته‌های زیرگروه علوم انسانی می باشدکه به عقیده برخی باید این رشته را فراموش کرد و یا بسیار اندک به آن توجه داشت زیرا در عصر ماشین و قرن بیست و یکم سخن گفتن از آن نشانه عقب ماندگی و دوری از واقعیت هاست و حالا که دوران لب جوی و سایه درخت و آواز بلبل سر آمده است با ادبیات نیز باید خداحافظی کرد؛ این در حالی است که رشته زبان و ادبیات فارسی بهترین بستر برای ورود به شناخت فرهنگ و عرفان و حتی معارف دینی ما است؛ زیرا سرفصل‌ها و دروسی که در این رشته تدریس می‌شود هر کدام مسیری است که به دشت‌های وسیع معرفت منتهی می‌گردد. مثلاً معانی و بیان و آرایه‌های ادبی موجب ارضاء حس زیباشناسی در حوزه ادبیات می‌شود و از دیگر سو صنایع شعری و فنون بلاغی مانند تملیح، استعاره و مجاز کلیدی برای پی بردن به نکات باریک و اشارات معنایی متون ادبی است.
امروزه دامنه ادبیات فارسی بسیار گسترده است به گونه‌ای که پیش‌بینی می‌شود بتوان ده گرایش برای آموزش ادبیات فارسی تدوین کرد؛ یعنی دانشجو طی دو سال دروس عمومی ادبیات را بخواند و در دو سال بعد یکی از گرایش‌های علوم بلاغی، ادبیات داستانی و گرایش‌های دیگری که می‌توان در این رشته پیش بینی کرد، مطالعه کند.
آنچه امروزه در دانشگاه‌ها به عنوان رشته ادبیات فارسی تدریس می‌شود، دارای دو شاخه اصلی زبان فارسی و ادبیات فارسی‌است. که در بخش زبان فارسی مسایل مربوط به زبان شناسی، دستور زبان، اصول نگارش و ویرایش و در بخش ادبیات؛ سبک‌شناسی، نقد ادبی، انواع ادبی، تاریخ ادبیات، صنایع ادبی شامل بدیع، معانی و بیان و عروض همچنین متون نظم و نثر کلاسیک مورد بررسی قرار می‌گیرد.
رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی از زیر گروه‌های ۱ گروه آزمایشی علوم انسانی است و ضرایب دروس اختصاصی برای این رشته عبارت است:
| ریاضی:۲ | اقتصاد: ۱ | زبان و ادبیات فارسی:۴ | زبان عربی:۴ | تاریخ و جغرافیا:۱ | علوم اجتماعی:۱ | فلسفه و منطق:۳ | روانشناسی:۱ |
درس‌های این رشته در طول تحصیل
دروس پایه
دستور زبان. تاریخ زبان‌‌فارسی. مرجع‌شناسی و روش تحقیق. آیین‌نگارش و ویرایش. بدیع و …
دروس اصلی
رودکی و منوچهری. فرخی و کسایی. رستم و سهراب. رستم و اسفندیار. قصیده‌های ناصرخسرو. خاقانی. نظامی. مثنوی معنوی. منطق‌الطیر. حدیقه‌سنایی. بوستان سعدی. غزلیات و قصاید سعدی. حافظ، صائب. تاریخ بیهقی. سیاست‌نامه و قابوسنامه. کشف الاسرار. کلیله و دمنه. گلستان سعدی. مرصادالعباد. قرائت متون عربی. قواعد عربی. زبان خارجه تخصصی.
عروض و قافیه. ادبیات معاصر. متون تفسیری. آشنایی با علوم قرآنی. نقد ادبی
دروس تخصصی
معانی و بیان. مبانی عرفان و تصوف. تأثیر قرآن و حدیث در ادب فارسی. تاریخ ادبیات. سبک‌شناسی
نکات
اگر یک دانشجوی ادبیات از خواندن یک بیت شعر حافظ یا خواندن داستان‌های شاخص و معروف ادبیات جهان لذت نبرد به اشتباه وارد این رشته شده است چرا که دانشجوی زبان و ادبیات فارسی باید دروس بسیار متنوع و گسترده‌ای را در وادی ادبیات فارسی بخواند و اگر کسی علاقه‌مند نباشد این رشته برایش ملال آور می‌شود.این رشته قلم درست و بیان خوب می‌خواهد تا بتوان منظور خود را به خوبی تفهیم کرد.
همچنین دانشجوی این رشته لازم است که حافظه نسبتاً قوی داشته باشد چون بخش عظیمی از مقولات ادبی را باید به خاطر بسپارد تا در مواقع لازم به آنها دسترسی داشته باشد.
بازارکار
مطبوعات بعد از آموزش و پرورش، بهترین بستر برای فعالیت فارغ‌التحصیلان ادبیات فارسی است.
فارغ‌التحصیل این رشته بهترین نیرو برای تنظیم و ارائه برنامه‌های ادبی رادیو و تلویزیون و حوزه‌های فرهنگی وزارتخانه‌های مختلف کشور، است.
یک لیسانس ادبیات اگر پویا و فعال باشد می‌تواند یک نویسنده، شاعر یا منتقد گردد و در مراکز چاپ و نشر کتاب به عنوان ویراستار و ناظر ادبی در سیر چاپ کتاب حضور داشته باشد.
در ضمن تعدادی از فارغ‌التحصیلان نیز با توجه به ذوق و سلیقه خود کارهای ویژه‌ای انجام می‌دهند که از آن جمله می‌توان به شرکت در تألیف فرهنگ‌های مختلف به عنوان پژوهشگر ادبی و « فیش‌نویس علمی و انتخابی» دایره المعارف‌ها اشاره کرد.
با بررسی نمونه کارنامه‌های داوطلبان در سال ۹۶-۹۵ به دست آوردن حدود میانگین‌های زیر برای قبولی در رشته زبان و ادبیات فارسی است:
قبولی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه دولتی روزانه <——- میانگین ۱۵و ۲۵ درصدی دروس(به ترتیب) عمومی و اختصاصی
درصد و نمونه کارنامه قبولی رشته زبان و ادبیات فارسی در سال ۹۶-۹۵
زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سراسری تهران -روزانه(منطقه۲)
گرایش‌های کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی بر اساس دفترچه کنکور سال ۱۳۹۷
ارشد
مجموعه زبان و ادبیات فارسی در مقطع کارشناسی ارشد، از جمله رشته های گرو علوم انسانی است که دانشجویان در این مقطع، مهارتهای مختلفی در زمینه های متفاوتی ادبی و بلاغی و دستوری و اصطلاحات تخصصی در متون ادبیات فارسی را می آموزند و می توانند در امور تحقیقاتی مرتبط با رشته های زبان و ادبیات فارسی مشغول به فعالیت شوند.
توضیحاتی پیرامون هر یک از گرایش های مجموعه زبان و ادبیات فارسی در مقطع ارشد
ادبیات کودک و نوجوان: در این گرایش، دانشجویان با اصطلاحات تخصصی و متون تخصصی مرتبط با ادبیات تخصصی کودک و نوجوان آشنا شده و فارغ التحصیلان در این گرایش می توانند در دانشگاه ها، مدارس و سایر امور تحقیقاتی مشغول به فعالیت شوند و در انتشارات کودک و نوجوان در زمینه های نثر و نظم و … به فعالیت و کار بپردازند.
ادبیات پایداری: این گرایش از بدترین گرایش‌های مجموعه زبان و ادبیات فارسی است که تنها در دانشگاه کرمان تدریس می شود و دانشجویان در این مقطع با اصطلاحات تخصصی و متون تخصصی در ارتباط با مقاومت و پایداری هر کشور و ملل مختلف آشنا شده و در مشاغل مرتبط با این زمینه، می‌توانند مشغول به کار شوند.
ادبیات تطبیقی: در این گرایش، دانشجویان به بررسی و تطبیق ادبیات فارسی ایران و ادبیات عرب می پردازند و فارغ التحصیلان در این گرایش، علاوه بر استاد دانشگاه در دانشگاه‌های ایران و کشورهای عربی، می‌توانند در حوزه بین المللی نیز فعالیت نمایند.
ادبیات عامه: دانشجویان در این گرایش با متون تخصصی ادبیات عامه ایران آشنا شده و می‌توانند در امور تحقیقاتی و پژوهشی مرتبط با این زمینه فعالیت کنند و نیز در دانشگاه تدریس نمایند.
زبان و ادبیات فارسی: این گرایش از کلی ترین گرایش های این مجموعه است که شامل تمامی گرایش های مجموعه زبان و ادبیات فارسی می باشد که در مجموعه مشاغل مرتبط با ویراستاری، پژوهشی، تدریس و … می‌توانند فعالیت کنند.
ویرایش و نگارش: این گرایش به متون تخصصی در زمینه های ویرایش و نگارش مرتبط می باشد که فارغ التحصیلان در این گرایش علاوه بر تدریس در دانشگاه می‌توانند به ویراستاری در انتشارات و کتاب های متفاوت بپردازند.
ادبیات روایی: دانشجویان در این گرایش، اصطلاحات و متون تخصصی مرتبط با ادبیات روایی را فرا گرفته و فارغ التحصیلان در این گرایش می‌توانند، مهم ترین شکل‌های ادبیات از جمله قصه، افسانه، داستان و … را روایت کنند.
آموزش زبان فارسی: دانشجویان در این گرایش با دستور زبان فارسی به صورت تخصصی آشنا شده و می‌توانند به صورت تخصصی به آموزش زبان فارسی در مدارس و دانشگاه ها بپردازند.
گرایش‌های دکتری زبان و ادبیات فارسی بر اساس دفترچه کنکور سال ۱۳۹۷
شرایط بورسیه و ادامه تحصیل در داخل و خارج از کشور
هر داوطلب برای انتخاب گرایش مورد نظر در مجموعه زبان و ادبیات فارسی باید به نکاتی در مورد نحوه آموزش این رشته در دانشگاه و شرایط ادامه تحصیل در مقطع دکترا توجه کنند که متأسفانه اغلب داوطلبان به این نکات توجه نمی‌کنند. از نکات مهم در انتخاب رشته کارشناسی ارشد مجموعه ادبیات و زبان فارسی این است که باید به شیوه‌ی آموزشی (آموزش محور و پژوهش محور) توجه داشته باشند، چون برای ادامه تحصیل در مقطع دکتری مهم است که شما به صورت پژوهشی در مقطع ارشد تحصیل نمایید، زیرا در مقطع دکتری، علاوه بر آزمون، مصاحبه هم وجود داشته و در مصاحبه مواردی چون موضوع پایان نامه، استاد راهنما، نوع دانشگاه و … مورد بررسی قرار می‌گیرد، پس اگر داوطلب به صورت پژوهش محور در دانشگاه تحصیل نماید، برای قبولی در مقطع دکتری مسیر هموارتری را پیش رو خواهد داشت.
همچنین برای بورسیه در خارج کشور، یک رزومه تحصیلی قوی در مقطع کارشناسی ارشد نیاز است، پس باید انتخاب رشته صحیح داشته باشید ….
