علوم تربیتی
Educational Sciences
علوم تربیتی در میان رشتههای علوم انسانی مجموعه‌‌‌ای از دانش‌های به هم پیوسته است که به بررسی مبانی، اصول، اهداف، روش‌ها و حل زمینه‌ها و عوامل تعلیم و تربیت می‌پردازد و از روش عقلی و بحث‌های فلسفی در تعلیم و تربیت و نیز روش‌های علمی و یافته‌های روانشناسی، جامعه‌شناسی و… در مباحث نظری و کاربرد سود می‌برد.
در یک تقسیم‌بندی، علوم تربیتی به سه دسته تقسیم می‌شود:
۱٫علومی که شرایط عمومی و محلی تربیت را مطالعه می‌کنند. از قبیل: تاریخ آموزش و پرورش، جامعه شناسی آموزش و پرورش، مدیریت آموزشی و….
۲٫علومی که اوضاع و وقایع تربیتی را چنانکه هستند مطالعه می‌کنند. از قبیل علوم مربوط به روش تدریس، و نظریه‌های مربوط به برنامه ها، روانشناسی اجتماعی، علوم مربوط به ارزشیابی و روانشناسی پرورش
۳٫علومی که تفکر درباره تربیت و تحول آن را مطالعه می‌کنند مثل فلسفه آموزش و پرورش
رشته علوم تربیتی از زیرگروه‌های ۵ گروه آزمایشی علوم انسانی است و ضرایب دروس اختصاصی برای این رشته عبارت است:
| ریاضی:۳ | اقتصاد: ۲ | ادبیات اختصاصی:۲ | عربی اختصاصی:۱ | تاریخ و جغرافیا:۱ | علوم اجتماعی:۳ | فلسفه و منطق:۲ | روانشناسی:۳ |
رشته‌ی علوم تربیتی از زیرگروه‌های ۱ گروه آزمایشی ریاضی و فنی است و ضرایب دروس اختصاصی برای این رشته عبارت است:
| ریاضی:۴ | فیزیک: ۳ | شیمی:۲ |
رشته‌ی علوم تربیتی یکی از رشته های زیر گروه انسانی می باشد. این رشته از اهمیت زیادی برخوردار است به طوری که هر چقدر تعلیم و تربیت در جامعه افزایش پیدا کند، جامعه در جهت رشد و پیشرفت قرار می گیرد. رشته‌ی علوم تربیتی با هدف تعلیم و تربیت صحیح افراد و ارائه آموزش آنها شکل گرفته است.
رشته علوم تربیتی در مقطع کارشناسی به ۴ گرایش تقسیم می شود: مدیریت و برنامه‌ریزی آموزشی تکنولوژی آموزشی. آموزش و پرورش کودکان استثنایی. آموزش و پرورش پیش دبستانی و دبستانی است.
آینده شغلی رشته علوم تربیتی
فارغ التحصیلان و دانشجویانی که تحصیل خود را در رشته‌ی علوم تربیتی به پایان رسانده‌اند می‌توانند در مشاغل مربوط به رشته‌ی خود به فعالیت بپردازند. برخی از این مشاغل عبارتنداز:
مدیریت مدارس ابتدایی
مربی دوره های پیش دبستانی
مربی کارورزی دانشجویان تربیت معلم
کارشناس پرورش فکری کودکان
کارشناس برنامه ریزی بهزیستی
تهیه وسایل کمک آموزشی پیش دبستانی
مدیریت مراکز آموزشی در سطوح مختلف
دروس مشترک در گرایش‌های مختلف علوم تربیتی
تاریخ آموزش و پروش در اسلام و ایران، فلسفه آموزش و پرورش، اصول و مبانی آموزش و پرورش،آموزش و پرورش تطبیقی، آموزش و پرورش ابتدایی راهنمایی و متوسطه، اخلاق اسلامی،روش ها و فنون تدریس، روانشناسی عمومی، روانشناسی تربیتی، روانشناسی رشد کودکی و نوجوانی، جامعه‌شناسی عمومی، جامعه‌شناسی آموزش و پرورش، اقتصاد آموزش و پرورش، مقدمات مدیریت آموزشی، مقدمات برنامه‌ریزی آموزشی ودرسی، آموزش و پرورش کودکان استثنائی، مقدمات مشاوره و راهنمایی، مقدمات تکنولوژی آموزشی، آشنایی با کتابخانه و اصول کتابداری، روش‌های آماری در علوم تربیتی، سنجش و اندازه‌گیری در علوم تربیتی، مقدمات روش تحقیق در علوم تربیتی
مدیریت و برنامه‌ریزی آموزشی:
گرایش مدیریت و برنامه‌ریزی آموزشی یک رشته میان رشته‌ای است که تلفیقی از رشتههای روانشناسی، جامعه‌شناسی، فلسفه، مدیریت، آمار، زبان خارجی و مشاوره می‌باشد.هدف این گرایش از یک سو فراهم ساختن فرصت‌های یادگیری هر چه بیشتر برای گروه‌های واجب‌التعلیم و علاقه‌مند به یادگیری و از سوی دیگر تربیت نیروی انسانی ماهر مورد نیاز توسعه اقتصادی کشورها است. در کل مدیریت و برنامه‌ریزی آموزشی، مدیریت بر فعالیت‌های یاددهی و یادگیری به منظور ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار یادگیرنده و ارزیابی میزان تحقق این تغییرات است.
فارغ‌التحصیل این گرایش به راحتی می‌تواند علاوه بر پیش‌بینی‌های آموزشی یک کشور، مراحل برنامه‌ریزی آموزشی و مدیریت بر اجرای آن را ترسیم کند و با روش‌های بهتر آموزشی، راهنما و مشاور خوبی برای یادگیرندگان باشد.
نکته: فلسفه، جامعه‌شناسی، ریاضیات، آمار، اقتصاد و زبان انگلیسی در این رشته کاربرد و اهمیت بسیاری دارد. دانشجوی این رشته باید نسبت به محیط‌های آموزشی جامعه خود، دید عمیقی داشته باشد و روش آموزش کشور خود را بداند تا ظرافت‌های رفتاری دانش‌آموزان را درک کند و در نهایت به تشریح و تشکیل یک برنامه‌ریزی آموزشی صحیح بپردازد.
موقعیت شغلی
در حال حاضر فارغ‌التحصیلان این گرایش در درجه اول جذب آموزش و پرورش می‌شوند. تعدادی نیز در سازمان‌های دولتی از جمله سازمان‌های مدیریت وبرنامه‌ریزی و برنامه‌وبودجه فعالیت می‌کنند. گفتنی است که فارغ‌التحصیلان مدیریت و برنامه‌ریزی آموزشی مجوز تأسیس آموزشکده‌های درسی را دارند و در صورت داشتن سرمایه لازم، می‌توانند در این زمینه فعالیت کنند.
دروس تخصصی گرایش مدیریت و برنامه‌ریزی آموزشی
اصول مدیریت آموزشی، روانشناسی اجتماعی در تعلیم و تربیت، سازمان و قوانین آموزش و پرورش ایران، اصول برنامه‌ریزی آموزشی، مبانی امور مالی و تنظیم بودجه در آموزش و پرورش، اصول برنامه‌ریزی درسی، کاربرد مقدمات کامپیوتر در مدیریت آموزشی، اصول حسابداری، روابط انسانی درسازمان‌های آموزشی،نظارت و راهنمایی تعلمیاتی، راهنمایی تحصیلی و شغلی، مسائل نوجوانان و جوانان، آموزش بزرگسالان، برنامه‌ریزی آموزش ضمن خدمت، مدیریت اسلامی، پروژه تحقیقاتی (سمینار)، کار عملی مدیریت در آموزشگاه، کار عملی در سازمان‌ها، متون زبان خارجه (در برنامه‌ریزی آموزش درسی)، متون زبان خارجه در مدیریت آموزشی
نکته: علاقمندان این رشته باید از قدرت رهبری و مدیریت، خلاقیت و ابتکار کافی برخوردار باشند.
مدیر آموزشی باید از توانایی های مختلفی برخوردار باشد تا بتواند توانایی حل مشکلات را داشته باشد. از جمله این توانایی ها باید به قدرت برنامه‌ریزی، آشنایی به روابط انسانی و اصول مدیریت آموزشی و قدرت تشخیص مسائل و تصمیم گیری بجا در مورد حل مشکلات اشاره نمود.
تعداد واحدهای درسی
تعداد کل واحدهای درسی دوره کارشناسی مدیریت و برنامه ریزی ۱۳۵ واحد است این دروس از لحاظ محتوی به دروس عمومی، دروس اختصاصی دروس اصلی و دروس اختیاری تقسیم می‌شوند.
دروس عمومی :۲۰ واحد
دروس اصلی: دروس پایه علوم تربیتی: ۶۰ واحد
دروس تخصصی: دروس کاربردی: ۴۵ واحد
دروس اختیاری: ۱۰ واحد
جمع :۱۳۵
تکنولوژی آموزشی
تکنولوژی آموزشی عبارت است از مجموعه روش‌ها و دستورالعمل‌هایی که با استفاده از آنها یافته‌های علمی برای حل مسائل آموزشی اعم از طرح. اجرا و ارزشیابی در برنامه های آموزشی به کار گرفته می‌شود.
در کل می‌توان گفت که رشته تکنولوژی آموزشی تلاش می‌کند تا با طراحی دقیق و صحیح نظام آموزشی، به معلم‌ها بیاموزد که چگونه معلمی ورزیده، کاردان و ماهر شوند و تدریس خود را بر پایه بهترین شیوه یادگیری، استوار کنند. این دانش همچنین به مسؤولان نظام آموزشی بهترین راه تدوین کتب درسی، مدیریت آموزشی و ارزشیابی آموزشی را نشان می‌دهد.
رشته‌ی تکنولوژی آموزشی یکی از رشتههای زیر گروه انسانی بوده که گرایشی از رشته علوم تربیتی می باشد. داوطلبان علاقمند به این رشته باید توجه داشته باشند که نمی توانند در مقطع کارشناسی به تحصیل در این رشته بپردازند،زیرا این رشته مختص به مقطع کارشناسی ارشداست. به بیانی دیگر داوطلبان باید در مقطع کارشناسی در رشته علوم تربیتی تحصیل کرده و پس از فارغ التحصیلی در این رشته ،در انتخاب رشته کارشناسی ارشد،رشته تکنولوژی آموزشی را انتخاب کنند و پس از قبولی در این رشته به تحصیل بپردازند.
موقعیت شغلی
فارغ التحصیلان رشته تکنولوژی آموزشی می‌توانند با توجه به رشته‌ی تحصیلی خود وارد بازار کار شوند که برخی از مشاغل مرتبط با فارغ التحصیلان این رشته عبارت است از: آموزش و پرورش. صدا و سیما. عکاسی آموزشی. تولید فیلم های آموزشی. فعالیت در مدارس غیر انتفاعی. وزارت ارشاد. کانون پرورش فکر کودکان و نیز مراکز آموزشی در بخش تجارت و صنعت. ارتش و دانشکده های بهداشت بخش خصوصی
توجه: تکنولوژی آموزشی فرآیند کیفی و خُرد است؛ یعنی به یادگیری تک تک انسان‌ها توجه دارد. به همین دلیل دانشجوی این رشته باید نوع‌دوست، انسان‌دوست، علاقه‌مند به دانش‌آموزان و در عمل صادق باشد. همچنین لازم است از نظر هوشی، توانایی فوق‌العاده‌ای داشته و دید هنری داشته باشد.
دانشجوی تکنولوژی آموزشی اگر هدفش ورود به آموزش و پرورش است نباید ایده آل گرا باشد چون هنوز تفکر تکنولوژی آموزشی در آموزش و پرورش جا نیافتاده است و فارغ التحصیلان این رشته نباید انتظار داشته باشند که آموخته های خود را خیلی راحت و بدون هیچ مقاومتی در محیط آموزشی پیاده کنند . در ضمن دانشجوی رشته علوم تربیتی باید قوی و محکم باشد و از روبرو شدن با مشکلات و سختی ها نترسد و مطمئن باشد که به مرور می توان ذهنیت ها را عوض کرد و مشکلات را حل نمود.
دروس تخصصی گرایش تکنولوژی آموزشی
سمینار در برنامه‌ریزی درسی و آموزشی، مبانی ارتباط انسانی، اصول طراحی پیام‌های آموزشی، اصول عکاسی، تولید برنامه‌های تلویزیونی، انتخاب، بهره‌برداری و ارزیابی مواد و وسایل آموزشی، تولید مواد آموزشی
تعداد واحدها
دروس عمومی: ۲۲ واحد
دروس پایه: ۵۷ واحد
دروس تخصصی:۴۸
دروس انتخابی: ۸
جمع:۱۳۵
آموزش و پرورش کودکان استثنایی
کودکان استثنایی را می‌توان به شش گروه کلی زیر تقسیم کرد و هر گروه را با شرایط خاصی تعلیم داد و تربیت کرد:
کودکان عقب مانده ذهنی
کودکان معلول جسمی
کودکان نابینا و نیمه بینا
کودکان ناشنوا و نیمه شنوا
کودکان مبتلا به اختلال‌های عاطفی و اجتماعی
کودکان تیز هوش
هدف از آموزش و پرورش کودکان استثنایی فراهم کردن امکانات آموزشی ویژه و فرصت‌های مناسب به منظور شکوفایی توانایی‌های ذهنی و جسمی این کودکان با توجه به ویژگی‌های عقلانی آنها است.
در این گرایش به کودکان دارای مشکلات ذهنی و جسمی بیشتر پرداخته می‌شود و متخصصان کودکان استثنایی تلاش می‌کنند تا با توجه به ویژگی‌های عقلانی و جسمانی آنان، توانایی‌های ذهنی و جسمی آنها را به حداکثر برسانند.
هدف از رشته آموزش و پرورش کودکان استثنایی تربیت متخصصانی در زمینه فراهم آوردن فرصت‌های مناسب و امکانات آموزشی ویژه برای کودکان استثنایی و همچنین تربیت متخصصانی برای حداکثر کردن توانایی‌های ذهنی و جسمی کودکان استثنایی با توجه به ویژگی‌های عقلانی و جسمانی آنان می باشد. دانش آموختگان این رشته برای ورود به بازار کار باید دارای خلاقیت و صبر و حوصله فراوان باشند.
نکته: دانشجوی این رشته باید صبر و حوصله بسیار داشته و عشق و علاقه وافری به تعلیم و تربیت کودکان استثنایی داشته باشد. در این رشته خلاقیت و تسلط بر فنون و روش‌های آموزش، حرف اول را می‌زند.
موقعیت شغلی
فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند به عنوان دبیر یا مربی در مدارس دانش‌آموزان استثنایی (عقب‌مانده ذهنی) و مراکز نگهداری کودکان عقب‌مانده ذهنی فعالیت کنند همچنین می‌توانند کارشناس گزینش و تشخیص کودکان عقب‌مانده ذهنی در مؤسسات گوناگون از قبیل وزارت آموزش و پرورش و سازمان بهزیستی کشور شوند.
دروس تخصصی گرایش آموزش و پرورش کودکان استثنایی
فیزیولوژی، روانشناسی عقب‌ماندگی‌های ذهنی، آموزش و پرورش عقب‌ماندگان ذهنی، اختلالات رفتاری ـ عاطفی، اختلالات گویایی، اختلالات یادگیری، گفتاردرمانی، روش‌های تغییر رفتار، آزمون‌های تشخیص عقب‌ماندگی‌های ذهنی، بهداشت و کمک‌های اولیه، روش‌های مشاوره و مصاحبه، بازی و حرکت درمانی، تهیه مواد و وسایل آموزشی و کمک آموزشی، روش تدریس علوم تجربی و اجتماعی، روش تدریس ریاضی، روش تدرس زبان فارسی، کارورزی در روش‌های تدریس، روش‌های بازپروری حسی ـ حرکتی، روش‌های بازپروری حرفه‌ای، روش‌های بازپروری اجتماعی، کارورزی در روش‌های بازپروری
تعداد واحدها
دروس عمومی: ۲۰ واحد
دروس پایه: ۶۱ واحد
دروس تخصصی
دروس اختیاری
آموزش و پرورش کودکان پیش دبستانی و دبستانی:
آموزشی که از زمان تولد آغاز و تا شروع اولین کار رسمی دبستان در پایان ششمین سال زندگی کودک ادامه می‌یابد، بسیار مهم است. زیرا کودکان در چنین سال‌هایی، مراحل مهم و حساس زندگی خود را از نظیر شخصیتی، اجتماعی و آموزشی پشت سر می‌گذرانند و در واقع ۶ سال اولیه زندگی از لحاظ رشد هوش و شکل‌گیری شخصیت دورانی سرنوشت‌ساز است. از سوی دیگر آموزش وپرورش دبستانی مهم‌ترین حلقه از حلقه‌های نظام آموزش و پرورش کشور است و کودکان در این دوره در مراحل بسیار مهم رشد جسمانی، عاطفی، ذهنی به سر می‌برند، از همین‌رو توجه به این دوره از آموزش و پرورش باید از اولویت خاصی برخوردار باشد. هدف گرایش آموزش و پرورش پیش‌دبستانی و دبستانی تربیت متخصصانی است که بتوانند قوای جسمی، عاطفی، روانی، اجتماعی و اخلاقی کودکان پیش‌دبستانی و دبستانی را پرورش دهند.
نکته: تعلیم و تربیت بیش از آنکه علم باشد، فن و هنر است و یک معلم یا مربی باید به یاری فن و هنر خویش مراحل یادگیری را هدایت کند. به همین دلیل دانشجوی این گرایش باید فردی خلاق بوده و از اطلاعات عمومی نسبتاً گسترده و فن بیان خوبی برخوردار باشد و در نهایت از کار با کودکان لذت ببرد.
موقعیت شغلی
فارغ‌التحصیل این گرایش علاوه بر کار در آموزش و پرورش و مهد کودک‌ها و آمادگی‌ها در صورت داشتن سرمایه لازم می‌تواند مجوز تأسیس مهد کودک و آمادگی را بگیرد و در این زمینه به طور خصوصی فعالیت کند. همچنین می‌تواند در مراکز مرتبط با کودکان مانند کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان یا سازمان بهزیستی به عنوان کارشناس حضور داشته باشد.
دروس تخصصی گرایش آموزش و پرورش دبستانی و پیش‌دبستانی:
آموزش و پروش پیش‌دبستانی و دبستانی، بهداشت و تغذیه مادر و کودک، اصول بهداشت و کمک‌های اولیه، تفاوت‌های فردی کودکان، روانشناسی بازی، مدیریت مراکز پیش‌دبستانی و دبستانی، آشنایی با مفاهیم و روش تدریس ریاضیات، آموزش هنر، تهیه و کاربرد وسایل مواد آموزشی،کاردستی و مهارت‌های فنی، مشاهده (کارورزی) زبان‌آموزی، قصه‌گویی و نمایش خلاق، کار و آشنایی با طبیعت و زندگی اجتماعی، حرکت ورزشی و سرودهای خاص کودکان، مشاوره کودک، روانشناسی آموزش خواندن، ادبیات کودکان، آشنایی با فعالیت‌های تربیتی ـ اجتماعی، روش تدریس علوم تجربی واجتماعی، تربیت بدنی(ورزش و بازی‌های دبستانی)، کارورزی دبستان
تعداد واحدها :
تعداد کل واحدها: ۱۳۹ واحد
دروس عمومی : ۲۰واحد
دروس پایه :۶۱ واحد
دروس تخصصی : ۵۰ واحد
دروس اختیاری: ۸ واحد
تفاوت امور تربیتی با علوم تربیتی
امور تربیتی نهادی است وابسته به سازمان آموزش و پرورش . در حقیقت هدف آن بارور شدن نظام تربیتی و تعلیم و تربیت دانش آموزان بوده و هست و این همان نقطه ی مشترک امور تربیتی با علوم تربیتی است.
امور تربیتی یک نهاد است و تنها تعلیم و تربیت را در مدارس دنبال می‌کند اما علوم تربیتی یک رشته‌ی تحصیلی در سطح دانشگاه و در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا بوده و تعلیم و تربیت کل جامعه را در نظر دارد.
تفاوت علوم تربیتی و تربیت معلم
علوم تربیتی یک رشته‌ی تحصیلی است اما تربیت معلم رشته نیست، یک گرایش شغلی می‌باشد. در مراکز تربیت معلم فرد را برای معلم شدن آن هم با شرایط و ضوابط خاص این مراکز در زمینه ی جذب و گزینش و آموزش آماده می‌کنند. به عبارت دیگر، رشته‌ی علوم تربیتی بسته به نوع گرایش این رشته ابزاری است به منظور نیل به اهداف آموزش و پرورش و مراکز تربیت معلم
شباهت علوم تربیتی به روانشناسی
این دو هرکدام دو رشته‌ی مجزا هستند اما تعدادی از واحدهای درسی در هر دو مشترک است.
دانشجویان تربیت معلم تعهد تدریس دارند آیا برای دانشجویان علوم تربیتی نیز چنین تعهدی هست؟
خیر. کسانی که وارد دانشکده‌ها یا مراکز تربیت معلم می‌شوند در حقیقت باید گزینش و بعد مشغول به تحصیل شوند.اگر در رشته‌ی علوم تربیتی تحصیل می‌کنید ممکن است در سطح کسانی باشید که در مراکز تربیت معلم تحصیل کرده‌اند اما چون مراحل گزینش را طی نکرده اید اگر در آینده مایل باشید که در سیستم آموزش و پرورش به عنوان معلم استخدام شوید، این استخدام به نیاز آموزش و پرورش و احراز شرایط منوط است.
قبولی علوم تربیتی دانشگاه دولتی تهران <—— میانگین ۱۵ و ۳۰ درصدی دروس(به ترتیب) عمومی و اختصاصی
درصد و نمونه کارنامه قبولی رشته علوم تربیتی در سال ۹۶-۹۵
علوم تربیتی دانشگاه تهران-روزانه(منطقه۲)
علوم تربیتی دانشگاه شهید بهشتی-روزانه(منطقه۲)
گرایش‌های کارشناسی ارشد علوم تربیتی بر اساس دفترچه کنکور۹۷
گرایش های دکتری بر اساس دفترچه سراسری ۹۷:
