مدیریت خدمات بهداشت و درمان
از زمان پذیرش بیمار در بخش اورژانس تا تعیین تکلیف نهایی او در کشور ما به طور متوسط سه ساعت و نیم طول می‌کشد، زمانی که میتواند صدمات جسمی، روحی و خسارات مالی جبران ناپذیری را به وجود بیاورد.
در بیمارستانها،وجود مدیریتی که بتواند با تکیه بر دانش و تجربه لازم از امکانات موجود، بهترین بهره‌وری را داشته باشد و رضایت کارکنان و بیماران را تأمین کرده و بهترین خدمات را در کمترین زمان ارائه دهد، میتواند از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کند؛
امروزه چنین مدیریتی نیاز به دانش تخصصی دارد. در کشور ما در رشته مدیریت خدمات بهداشتی ـ درمانی این دانش آموزش داده می‌شود.
رشته مدیریت خدمات بهداشتی ـ درمانی با بررسی دروس مدیریت و تطبیق آن با دروس بهداشتی؛ نحوه اداره امور شاخه‌ها یا زیرمجموعه‌های مختلف نظام بهداشت و درمان را تعیین می‌کند.
به دانش‌آموختگان این رشته نحوه اداره شبکه‌های مختلف نظام بهداشت و درمان از خانه‌های بهداشت گرفته تا مراکز بهداشتی ـ درمانی روستایی و شهری، بیمارستانهای عمومی و تخصصی وابسته به مرکز بهداشتی ـ درمانی شهری، درمانگاهها، دانشگاههای علوم‌پزشکی و بیمارستانهای تخصصی و آموزشی وابسته به آنها و حتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا آموزش داده می‌شود.
رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی یکی از رشته های زیربنایی و پرطرفدار گروه پزشکی است که هر ساله تعداد زیادی ازدانشجویان علاقمند به تحصیل در این رشته تحصیلی با شرکت در آزمونهای سراسری وارد این عرصه میشوند.
مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی رشته‌ای است چند نظامی، شاخه‌ای از علوم انسانی با کاربرد در حیطه علوم پزشکی، که مدیر با هدایت تشکیلات انسانی و اخذ تصمیمات مطلوب و استفاده مؤثر و کارآ از منابع، مادی و انسانی، از طریق برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت و نظارت برای دستیابی به اهداف مؤسسات خدمات بهداشتی و درمانی براساس نظام ارزشی مورد قبول جامعه، ایفای نقش می‌کند.
دانشجویان این رشته در دوران تحصیل خود را فراگرفتن علومی همچون مدیریت، اقتصاد، حسابداری، جامعه شناسی، خدمات بهداشتی و … ضمن بهره مند شدن از یک دیدگاه و تفکر نظام گرا و جامع در مورد کلیه ابعاد نظام سلامت، آمادگی برقراری یک جریان نظام مند را در عرصه بهداشت و درمان پیدا میکنند.
وظایف اساسی مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی
برنامه ریزی. سازماندهی . هماهنگی. رهبری .کنترل و … در عرصه بهداشت و درمان از وظایف اساسی مدیر خدمات بهداشتی و درمانی به شمار میرود.
مدیر خدمات بهداشتی و درمانی باید قادر باشد نیازهای داخلی و خارجی سازمان را شناسایی کرده و به آنها پاسخ دهد و به عنوان یک هماهنگ کننده و رهبر در سیستم بهداشتی و درمانی در فراهم آوردن سلامت و رفاه اجتماعی افراد جامعه تلاش کند.
مدیر خدمات بهداشتی و درمانی باید با اصول و ضوابط مراکز بهداشتی و درمانی و بیمارستانها آشنا باشد و در جهت استفاده بهینه از منابع موجود گام بردارد.
مدیر خدمات بهاشتی و درمانی باید به عنوان یک استراتژیست دارای دیدگاه های بلندمدت و جامع باشد.
از طراحی ساختمان تا برنامهریزی برای ایجاد، اداره، توسعه و احتمالاً تعطیل یک بیمارستان نیازمند بهره‌گیری از اندیشه متخصصان رشته مدیریت خدمات بهداشتی ـ درمانی است.
افرادی که علاوه بر دانش مدیریت در زمینه داروشناسی، مدیریت اختصاصی واحدهای مختلف بیمارستانی، استانداردهای بیمارستانی، کاربرد کامپیوتر در مدیریت بیمارستان، روابط درون بخشی و برون بخشی بیمارستان، سازمان و مدیریت بهداشت و درمان در ایران، ارزیابی مراقبتهای بهداشتی و درمانی، برنامهریزی و مدیریت استراتژیک در نظام بهداشتی و درمانی و نظام بهداشتی و درمانی تطبیقی اطلاعات لازم را دارند همچنین کلیاتی درباره داروسازی، پرستاری، پزشکی و بهداشت بیمارستان می‌خوانند.
توانایی‌های لازم در رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی
فارغ‌التحصیل رشته مدیریت خدمات بهداشتی ـ درمانی به عنوان مدیر بخش بهداشت و درمان عمدتاً با بیماران روبرو است از این رو با استرس، اضطراب، کمبودها، نواقص، نارضایتی‌ها و برخوردهای متنوعی سروکار دارد؛ بنابراین باید از پختگی، تحمل و شکیبایی برخوردار باشد.
همچنین یک مدیر خدمات بهداشتی و درمانی از نظر جسمی و روحی باید قوی بوده و در تصمیم‌گیری قاطع باشد.
دانشجوی این رشته باید به دروس علوم‌تجربی مثل فیزیک، شیمی، ریاضی، زیست‌شناسی و همچنین زبان انگلیسی مسلط باشد.
هدف از آموزش دانشجویان کارشناسی مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی
تأمین نیروی انسانی توانمند برای پذیرش مسئولیتهای اداری و اجرایی واحدهای مختلف بهداشتی و درمانی بهمنظور افزایش کارآیی و اثر بخشی و ارتقاء ابعاد کیفیت خدمات سازمانهایی است که عهدهدار سلامت جامعه‌اند.
تعداد واحد های درسی رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی در دوره کارشناسی
دروس عمومی: ۲۲ واحد
دروس پایه: ۵۰ واحد
دروس تخصصی (اجباری): ۳۸ واحد
دروس تخصصی (اختیاری): ۴ واحد
کارآموزی : ۱۶ واحد
تعداد کل: ۱۳۰
موقعیت شغلی رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی در ایران
برخلاف آن که در تعدادی از رشته‌های علوم‌پزشکی مانند پزشکی، پرستاری و مامایی با تعداد قابل توجهی فارغ‌التحصیل مازاد نیاز روبرو هستیم؛
در کل ساختار مدیریتی نظام بهداشت و درمان کشور، از وزارتخانه گرفته تا دانشگاههای علوم‌پزشکی، شبکه‌های بهداشتی ـ درمانی و بیمارستانها به فارغ‌التحصیلان این رشته در هر سه مقطع لیسانس، فوق لیسانس و دکترا نیاز داریم.
همچنین فارغ‌التحصیل این رشته میتواند در هلال احمر، سازمان تأمین‌اجتماعی و سازمان بیمه خدمات درمانی فعالیت نماید.
نکات
رتبه های ورود به این رشته در سال گذشته در سهمیه منطقه۱، ۴۰۰۰ تا۵۰۰۰ و در سهمیه مناطق ۲و ۳، ۸۰۰۰ تا ۹۰۰۰ بوده اند.
به طور خاص کارشناسان مدیریت خدمات بهداشتی میتوانند دوره تحصیلات تکمیلی خود را در رشته خودشان و یا رشته اقتصاد بهداشت، آموزش بهداشت، اپیدمیولوژی ادامه دهند؛
اما به طور کلی این دانشجویان قادر به ادامه تحصیل درکل رشته های کارشناسی ارشد مدیریت نیز هستند از قبیل مدیریت ( بازرگانی، MBA ، منابع انسانی ،کار آفرینی صنعتی…)
طول مقطع تحصیلی رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی در دوره کارشناسی ۴،کارشناسی ارشد۲ و دکترا ۵ سال است.
کارشناسی ارشد رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی
هدف از پرورش دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی:
تجزیه و تحقیق نظام خدمات بهداشتی
ارزیابی بیمارستانها از نظر کیفی و کمی
اداره بیمارستانها و مراکز بهداشتی و درمانی
تجزیه و تحقیق اقتصادی فعالیتهای بیمارستانی
طول دوره
طول دوره کارشناسی ارشد مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی ۲ سال می‌باشد و طبق آیین نامههای آموزشی است.
دروس در این دوره بصورت نظری، عملی، کارآموزی و کارورزی تدریس و آموزش داده خواهد شد.
هر واحد درس نظری در هر ترم معادل ۱۷ ساعت و هر درس عملی معادل ۳۴ ساعت می‌باشد.
کارآموزی، کارورزی در بیمارستانها و مراکز آموزشی تحقیقاتی انجام می‌گیرد.
کارورزی: به مدت ۲ ماه در پایان دوره تحصیل تئوری و به صورت تمام وقت ۶ روز در هفته از ساعت ۷ صبح لغایت ۲ بعدازظهر.
تعداد واحدهای درسی کارشناسی ارشد رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی
تعداد واحدهای درسی این دوره ۳۲ واحد در نظر گرفته شده است و به شرح ذیل ارایه می‌گردد:
دروس پایه ۱۲ واحد
دروس اختصاصی ۱۲ واحد
پایان نامه ۴ واحد
کارورزی و کارآموزی ۴ واحد
شرایط ورود
داوطلبان شرکت در آزمون کارشناسی ارشد مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی علاوه بر دارا بودن شرایط عمومی گزینش دوره کارشناسی ارشد معمول در نظام آموزش عالی کشور، باید حداقل دارای مدرک کارشناسی (لیسانس) معتبر در یکی از رشته‌های اداره امور بیمارستانها، مدیریت با گرایشهای مختلف. بهداشت با گرایشهای مختلف و مدارک پزشکی باشند.
نقش و توانایی
فارغ التحصیلان این رشته معمولاً در مشاغل ستادی در سازمانهای مختلف بهداشتی درمانی مانند بیمارستانهای جنرال (عمومی) تخصصی، توانبخشی، روانی مراقبتهای اورژانس درمانگاهها،کلینیک‌ها، شبکه های ارایه کننده مراقبتهای بهداشتی اولیه مشغول بکار میشوند.
نیاز روزافزون جامعه به خدمات بهداشتی و درمانی و توجه خاص دولت و مردم به توصیه کمی و کیفی این خدمات، بهبود عملکرد مراکز بهداشتی و درمانی، و اقتصادی‌تر اداره کردن این سازمانها، لزوم تربیت و بکارگیری مدیران متخصص در زمینه‌های علمی گسترده دانش مدیریت را اجتناب ناپذیر می‌سازد.
انتظار میرود که فارغ التحصیلان این رشته در مقطع کارشناسی ارشد در کنار انجام وظایف مسئولیتهای کلی خویش در امر مدیریت، قادر باشند در محاسبه هزینه، تجزیه و تحقیق هزینه و فایده، تقلیل هزینه کارآیی، تحقیق داده – ستاده، تحقیق سیستمها و شبکه بهداشت و درمان، مشارکت آگاهانه و فعال داشته باشند.
دکترای رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی
دوره دکترا (Ph.D) رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی دارای دو قسمت آموزشی و پژوهشی است.
قسمت آموزشی را مجموعه‌ای از دروس تشکیل می‌دهند که در این برنامه گنجانیده شده است.
در قسمت پژوهشی عمده کار دانشجو پژوهش پیرامون مسایل و مشکلات بهداشتی و درمانی و تدوین رساله مربوطه می‌باشد.
حداکثر مدت مجاز تحصیل در دوره دکتری ۵/۴ سال بوده و طول مدت مجاز آموزشی ۲ تا ۵ نیمسال تحصیلی است.
حداکثر تعداد واحدهای جبرانی ۱۶ واحد می‌باشد.
طول مدت گذراندن واحدهای کمبود یا جبرانی از یکسال تجاوز نخواهد کرد و جزء سنوات محسوب نمی‌گردد.
دانشجویان پس از گذرانیدن دروس مربوطه مجاز به گذراندن امتحان جامع خواهند بود.
انتخاب و ثبت رساله دوره دکتری موکول به توفیق دانشجو در امتحان جامع است.
به هرحال کلیه موارد مطابق آئین نامه آموزشی دوره دکتری (Ph.D) مصوب شورایعالی برنامه ریزی اجرا خواهند گردید.
تعداد واحدهای درسی دوره دکتری
۲۷ واحد درسی، ۳ واحد کارورزی و ۲۰ واحد رساله و گذراندن دروس پیش نیاز لازم می‌باشد.
شرایط ورود به دوره دکترا
- داشتن شرایط عمومی ورود به آموزش عالی
- علاوه بر شرایط عمومی ورود به دانشگاه براساس آئین‌نامه‌های آموزشی، داوطلبان ورود به دوره دکترا می‌باید حداقل دارای مدرک کارشناسی ارشد در رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی و یا مدیریت بیمارستان یا دکترای حرفه‌ای پزشکی، دندانپزشکی و دامپزشکی از یکی از دانشگاههای معتبر داخل و یا خارج از کشور که به تأیید وزارت فرهنگ و آموزش عالی یا وزارت بهداشت و درمان رسیده باشند. این داوطلبان می‌باید آزمون ورودی دوره دکترا را با موفقیت بگذرانند.
- موفقیت در امتحان یکی از زبانهای خارجی، به تعیین شورای تحصیلات تکمیلی دانشکده.
- قبولی در امتحانات اختصاصی ورود به دوره دکتری
- داشتن معرفی نامه، مبنی بر صلاحیت تحصیل در دوره دکتری، حداقل از ۲ تن از استادان قبلی داوطلب
تبصره
پزشکان، دندانپزشکان و دامپزشکانی که دوره دکتری پذیرفته میشوند، ملزم به گذرانیدن کلیه دروس کمبود دوره دوره کارشناسی ارشد مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی می‌باشند.
مواد امتحانی و ضرایب دروس
امتحان کتبی:
زبان انگلیسی تخصصی ضریب ۳
تئوریهای مدیریت ضریب ۲
برنامهریزی در نظام بهداشت و درمان ضریب ۲
آمار زیستی ضریب ۱
سازمان و مدیریت بهداشت و درمان ضریب ۲
مدیریت منابع انسانی ضریب ۱
توانائی فارغ التحصیلان دوره دکترای
فارغ التحصیلان قادر خواهند بود در مراکز آموزش عالی و دانشگاهها و مؤسسات تحقیقاتی به تدریس و پژوهش در زمینه‌های مدیریت، برنامهریزی و ارزشیابی خدمات بهداشتی و درمانی بپردازند.
همچنین فارغ‌التحصیلان این دوره میتوانند در فعالیتهای ستادی و اجرایی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و مؤسسات تحقیقاتی و بهداشتی، شبکه‌های بهداشتی درمانی، بیمارستانهای تخصصی و آموزشی و واحدهای برنامهریزی بهداشتی درمانی کشور به کار اشتغال ورزند.
