بهداشت مواد غذایی – Health Food
بهداشت مواد غذایی علمی است که راجع به غذای سالم، غیرآلوده، غیرتقلبی، و تهیه و نگهداری و مصرف نمودن آن به مطالعه می پردازد.
بهداشت و کنترل مواد غذایی یکی از شاخه‌های بهداشت محسوب می‌شه و شامل کلیه موازینیه که رعایت اون‌ها در فرایند تولید، نگهداری و عرضه مواد غذایی برای ارائه غذایی سالم و بهداشتی، بسیار موثره. به همین دلیل در تمامی رشته‌های علوم پزشکی، دامپزشکی، صنایع غذایی و تغذیه، درسی با عنوان بهداشت مواد غذایی تدریس می‌شه. موضوعات اصلی در رشته بهداشت مواد غذایی، سالم بودن و بالا بودن کیفیت تغذیه‌ای مواد غذایی، عوارض ناشی از مصرف مواد غذایی آلوده، علم و دانش فنی در صنایع غذایی و بیماریهای ناشی از مواد غذاییه.
هدف از ارائه رشته بهداشت مواد غذایی تربیت کارشناسانی که بتوانند از عهده مسئولیت های زیر برآیند:
– آزمایش‌های بیوشیمیایی و باکتری شناسی
– نظارت بر تولید فرآورده های غذایی و نحوه بسته بندی آن ها
– تشخیص بیماری ها و آلودگی‌های میکروبی، قارچی و سمی
– مدیریت فنی شرکت‌ها و صنایع تولید و بسته بندی فرآورده های دامی و سایر آزمایش‌ها
– تشخیص های مشابه در سطح عالی تری نسبت به کاردان ها و تکنسین ها
– دانش آموختگان این رشته با تسلط بر اصول بهداشت مواد غذایی، بر سلامت این مواد نظارت می کنند و با این کار گام بزرگی در پیشگیری از بسیاری از بیماری ها و هزینه هایی که به تبع آن به افراد و جامعه تحمیل می شود، بر می دارند.
رشته بهداشت مواد غذایی از زیرگروه های ۱ گروه آزمایشی علوم تجربی است و ضرایب دروس اختصاصی برای این رشته عبارت است:
زمین شناسی: ۰ | ریاضی: ۲ | زیست شناسی: ۴ | فیزیک: ۲ | شیمی: ۳ |
درس های کارشناسی رشته بهداشت مواد غذایی:
دروس پایه: شیمی آلی. بیوشیمی. فیزیولوژی. بافت شناسی. کالبدشناسی. آمار حیاتی. اصول و کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات
دروس اصلی: کالبدگشایی و آسیب شناسی نشخوارکنندگان. باکتری شناسی عمومی. باکتری شناسی اختصاصی و بیماری ها. قارچ شناسی و بیماری ها. انگل شناسی مواد غذایی. ویروس شناسی و بیماری ها. بهداشت و پرورش دام و طیور. ماهی شناسی. پرورش و بیماری های آبزیان. سم شناسی مواد غذایی. اپیدمیولوژی. بیماری های مشترک انسان و حیوان. بهداشت محیط. تغذیه انسان. زراعت و باغبانی
دروس تخصصی: زبان تخصصی. میکروب شناسی مواد غذایی. شیمی و بیوشیمی مواد غذایی. بهداشت و بازرسی گوشت دام و طیور. اصول نگهداری مواد غذایی. میکروب شناسی صنعتی مواد غذاییف عفونت ها و مسمومیت های غذایی. بهداشت و صنایع غذایی
دروس کارآموزی: کارآموزی در کارخانه های فرآوری شیر، کارآموزی در کارخانه های فرآوری گوشت، کارآموزی در آزمایشگاه های کنترل کیفیت مواد غذایی، کارآموزی در کارخانه های فرآوری غذاهای دریایی، کارآموزی در کشتارگاه های صنعتی دام و طیور، کارآموزی در کارخانه های روغن، قند، غلات، کنسروسازی، یا سردخانه مواد غذایی
تعداد و عناوین واحدهای اصلی و اختصاصی:
دروس پایه | ۹ واحد |
دروس اختصاصی | ۱۱ واحد |
دروس اختصاصی اختیاری | ۶ واحد |
پایان نامه | ۶ واحد |
تعداد کل واحدها | ۳۲ واحد |
توانایی مورد نیاز رشته بهداشت مواد غذایی:
علاقه به کار در محیط آزمایشگاه و کارخانه‌های فرآوری مواد غذایی، دقت بالا، علاقه به شیمی و میکروب شناسی مواد غذایی
عوامل تهدید کننده سلامت محصولات غذایی:
– افزایش آلاینده های میکروبی و شیمیایی در محیط زیست
– استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی
– سموم دفع آفات نباتی
– استفاده بی رویه داروها جهت افزایش تولید محصولات دام و طیور
– دفع غیر بهداشتی پسماندها و فاضلاب های صنعتی و در نتیجه آلودگی خاک به سموم شیمیایی و فلزات سنگین
– عوامل بالا سبب می شود که سلامت محصولات غذایی اعم از گیاهی یا حیوانی مورد تهدید قرار گیرند. بنابراین نظارت علمی بر فرآیند تولید تا مصرف مواد غذایی از ضروریات است.
فرصت شغلی و بازار کار رشته بهداشت مواد غذایی:
فارغ التحصیلان این رشته می توانند به عنوان کارشناس بهداشت شیر و فرآورده های لبنی، گوشت و فرآورده های گوشتی، آبزیان و فرآورده های شیلاتی، تخم مرغ و عسل، کارگاه های بسته بندی مواد غذایی با منشاء دامی، سردخانه و مراکز نگهداری مواد غذایی، واحدهای تبدیل ضایعات فرآورده های دام، طیور و آبزیان و … فعالیت نمایند یا کارشناس آزمایشگاه کنترل کیفی و بهداشت مواد غذایی دامی شوند.
گاه برخی از اقلام مواد غذایی با منشاء دامی از کشورهای دیگر به ایران وارد میگردد که کنترل آنها نیز به کارشناسان ماهر و کارآمد بهداشت مواد غذایی، نیاز دارد.
نکات:
این رشته در مقطع کارشناسی ارشد در ایران پذیرش دارد. فارغ التحصیلان این رشته گزینه های انتخابی بسیار متنوعی برای ادامه تحصیل در مقطع دکتری دارند:
وزارت علوم: دکترای زیستشناسی (کلیه گرایش ها)
وزارت بهداشت: دکترای رشته های علوم و صنایع غذایی، سیاست های غذا و تغذیه، انفورماتیک پزشکی (مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی)، سلامت در بلایا و فوریت ها (مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی)، سلامت و رفاه اجتماعی (مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی)، اپیدمیولوژی (مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی)، مددکاری اجتماعی (مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی به شرط داشتن کارشناسی مددکاری)، گفتار درمانی (مجاز برای تمامی رشته های ارشد به شرط داشتن کارشناسی گفتار درمانی)
پذیرش در رشته بهداشت مواد غذایی در دانشگاه های دولتی روزانه ، نوبت دوم (شبانه) و غیرانتفاعی صورت می گیرد.
در رشته بهداشت مواد غذایی دانشگاه آزاد اسلامی هم پذیرش دانشجو دارد.
از کل ظرفیت بهداشت مواد غذایی ۶۰ نفر صرفاً با سوابق تحصیلی و ۲ نفر برای مناطق محروم بوده است.
ضرورت رشته بهداشت مواد غذایی در جامعه:
در طول دهه گذشته وقوع بیماری های میکروبی ناشی از مواد غذایی نه تنها در کشورهای در حال توسعه، بلکه در کشورهای توسعه یافته نیز روند افزایشی داشته است. علاوه بر میکروب ها، مواد شیمیایی و سموم هم می توانند مواد غذایی را نا سالم کنند؛ برای مثال سم هایی که برای باغ های میوه و مزرعه ها قبل از برداشت استفاده می شوند، می تواند منجر به آلودگی محصول گردد.
موادی نیز که به غذاها اضافه می شوند تا ظاهر و طعم غذا را بهتر کنند؛ مثل رنگ ها، عطر ها یا موادی که مدت نگهداری غذاها را بیشتر می نمایند اگر از نوع مناسب نباشند و به مقدار زیاد مصرف شوند، باعث مسمومیت خواهد شد.
لذا ضرورت دارد تا افرادی در دانشگاه ها تربیت شوند که از دانش و تخصص کافی در مورد بهداشت مواد غذایی برخوردار باشند و بتوانند حفاظت، مدیریت و کنترل مواد غذای را بر عهده بگیرند.
