علوم و صنایع غذایی
این رشته در گذشته با نام مهندسی کشاورزی- صنایع فرآورده‌های کشاورزی در دانشگاه‌های کشور ارائه شده و از سال ۱۳۷۱ به طور رسمی به علوم و صنایع غذایی تغییر نام داده است. کلیه عملیاتی که پس از صید و برداشت محصولات زراعی و باغی و یا ذبح دام انجام شده و مواد خام را به ماده غذایی آماده مصرف تبدیل می‌کند، شامل روش‌های نگهداری، فرآوری، بسته بندی و… زیر مجموعه این گرایش می‌باشند.
علوم و صنایع غذایی به علوم و صنایعی اطلاق می‌شود که طی آن مواد خام غذایی گیاهی و حیوانی، تولید، برداشت و فرآوری شده، برای مصرف آماده می‌گردند.
دوره کارشناسی پیوسته رشته علوم و صنایع غذایی شاخه ای از آموزش علوم کاربردی است که در آن دانش آموختگان با آخرین دستاوردهای علمی و کاربردی در کنترل کیفیت و ایمنی غذا آشنا می‌شوند و می‌توانند در آینده به تولید محصولات غذایی سالم، با کیفیت بهتر و با حداقل ضایعات کمک نمایند.
این رشته در زیر مجموعه علوم پزشکی قرار می‌گیرد و در دانشگاه‌های علوم پزشکی تدریس می‌شود.
هدف از این رشته، تربیت نیروهای متخصصی است که بتوانند در زمینه‌هایی چون اجرای عملیات تبدیل مواد غذایی، نگهداری محصولات کشاورزی، کنترل کیفیت، کمک به طراحی و بهینه سازی خطوط تولید در کارخانه‌های مورد نظر فعالیت کرده و نیز هدایت، نظارت و مسوولیت فنی واحدهای تولید فرآورده های مختلف غذایی را عهده‌دار شوند.
رشته‌ی علوم و صنایع غذایی از زیر گروه‌های ۱ رشته‌های علوم تجربی است و ضرایب دروس اختصاصی برای این رشته عبارت است:
| ریاضیات:۲ | زیست شناسی:۴ | شیمی:۳ | فیزیک:۲ | زمین شناسی :۰ |
تعداد واحدهای درسی رشته علوم و صنایع غذایی:
دروس عمومی: ۲۰ واحد
دروس پایه: ۲۹ واحد
دروس اصلی: ۲۶ واحد
دروس اختصاصی اجباری: ۳۳ واحد
دروس اختصاصی اختیاری: ۴ واحد
کارآموری در عرصه: ۱۶ واحد
جمع: ۱۳۰ واحد
توجه: اگر به تولید و تهیه مواد غذایی علاقه داشته و دارای دقت و تمرکز بالایی هستید، این رشته ایده آل شماست.
متخصص صنایع غذایی کیست؟
متخصص صنایع غذایی با توجه به رشته‌ای که در آن تحصیل و تخصصی که آموخته است، در فرآیند تولید مواد غذایی وظایف خاصی را برعهده دارد. البته برخی از وظایف آنها با یکدیگر مشترک می باشد.
کار متخصص صنایع غذایی که در رشته علوم و صنایع غذایی تخصص دارد، کنترل کیفی و بهداشت مواد غذایی در فرآیند تولید است. کار این فرد با سلامت افراد جامعه رابطه نزدیکی دارد. متخصص صنایع غذایی معمولا ًمسئول فنی کارخانه‌های تولید مواد غذایی می‌باشند. در هر کارخانه باید کنترل و نظارت کافی توسط مسئول فنی از همان ابتدا که مواد اولیه وارد می شوند تا زمانی که محصولات بسته بندی و آماده عرضه می گردد، وجود داشته باشد. این فرد در مراحل مختلف از مواد در حال تولید نمونه برداری کرده و آن را در آزمایشگاه مورد ارزیابی قرار می دهد. متخصص صنایع غذایی در مورد اصول و روش‌های نگهداری، بسته بندی و کنترل کیفی مواد غذایی دانش و تخصص لازم را دارا می باشد.
متخصص (مهندس) صنایع غذایی که در گرایش صنایع غذایی مهندسی کشاورزی تحصیل کرده است، در زمینه روش‌ها و عملیاتی که مواد خام (اعم از محصولات کشاورزی و دامی) را به مواد غذایی قابل مصرف و باارزش تبدیل می‌کند، دانش و تخصص دارد. این روش‌ها در حوزه نگهداری، فرآوری و تبدیل، بسته بندی و حمل و نقل مواد غذایی می‌باشد.
رشد جمعیت کشور و نیاز به مواد غذایی بیشتر همراه با وجود ضایعات بالای در بخش کشاورزی و دامی موجب شده تا حضور این متخصصان برای رفع این مشکلات بسیار ضروری و حیاتی باشد.
حوزه کاری متخصص صنایع غذایی
حوزه کاری متخصص صنایع غذایی که در حوزه مهندسی شیمی گرایش صنایع غذایی تخصص دارد، طراحی هر یک از واحدهای فرآیند تولید، طراحی خطوط مختلف آماده سازی، فرآوری و بسته بندی مواد غذائی و همچنین طراحی کارخانجات تولیدی صنایع غذائی می باشد. او با توجه به خصوصیات فیزیکی، شیمیایی، میکروبیولوژی، تغذیه ای و بهداشتی مواد غذائی به طراحی یا ایجاد واحدهای تولید پرداخته و مشکلات خطوط تولیدی صنایع غذائی را رفع می نماید.
کارشناس صنایع غذایی باید به دقت بالا داشته، به جزئیات توجه کرده و به قوانین بهداشتی اهمیت ویژه بدهد. به عنوان متخصص صنایع غذایی باید در زمینه هایی مانند مهندسی شیمی، برنامه ریزی تولید، تحقیقات بازار، رفتار مشتری و مدیریت مالی مطلع باشد.
وظایف متخصص صنایع غذایی
برخی از این وظایف بین تخصص‌های مختلف، مشترک و برخی اختصاصی می‌باشد:
تهیه اطلاعات غذایی صحیح برای برچسب های محصولات
بررسی راه های نگهداری تازه و ایمن مواد غذایی
یافتن راه‌های تولید سریع و ارزان مواد غذایی
آزمایش سلامت و کیفیت مواد غذایی
کارکردن روی مواد تشکیل دهنده جدید برای رسیدن به ترکیب غذایی جدید
اصلاح مواد غذایی مانند تولید محصولات فاقد چربی
انجام آزمایشات لازم و تولید نمونه محصولات
کنترل کیفیت و بهداشت مواد غذایی
طراحی فرآیند های تولید محصولات غذایی به صورت انبوه
طراحی دستگاه‌ها و کارخانجات تولید مواد غذایی
نکته: مشاغل کارشناس آزمایشگاه غذا، دارو و بهداشتی و کارشناس مواد خوراکی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی از جمله مهمترین مشاغل موجود در دستگاه‌های دولتی است که با این رشته تحصیلی ارتباط دارد.
برای کسب موفقیت در طی دوره تحصیلی و امکان ادامه تحصیل در این رشته، داوطلب باید از توان و دانش بالا در دروس شیمی و زیست شناسی و ریاضی برخوردار باشد. در ضمن از آن جا که زمینه اشتغال متخصصان این رشته بیشتر در کارخانجات اعم از آزمایشگاه و خط تولید است، داوطلب باید از توان جسمی مطلوب و نیز دقت کافی بهره مند باشد.
توانایی‌های فارغ التحصیلان
فارغ التحصیلان رشته مهندسی علوم و صنایع غذایی پس از پایان تحصیلات، بسته به توانایی‌های فردی و علمی خود، می‌توانند مسئولیت‌های متفاوتی نظیر: مدیریت تولید کارخانجات لیت فنی، مسئولیت آزمایشگاه‌ها، انجام فعالیت‌های تحقیقاتی برای بهبود کیفیت تولیدات غذایی، ساخت محصولات جدید، افزایش تولید، کاهش ضایعات، بسته بندی و … ارائه مشاوره علمی به واحدهای تولیدی و فعالیت‌های دیگر را بر عهده گیرند.
نکته: فارغ التحصیلان این رشته می‌توانند به عنوان مسئول فنی یا مسئول آزمایشگاه در کارخانه‌های صنایع غذایی مشغول به کار شوند. همچنین برای تأسیس هر کارخانه نیاز به مدرک مسئول فنی یا همان مهندسی صنایع غذایی می‌باشد.
اشتغال در مرکز توسعه و صادرات کشور.سازمان غله کشور، سازمان نظارت و بازبینی بر توزیع کالا. مؤسسه مهندسی و زراعتی.شرکت سهامی داروپخش. انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور از دیگر فرصت‌های شغلی این رشته هستند.
تفاوت رشته صنایع غذایی و علوم تغذیه
به طور کلی صنایع غذایی به لحاظ اقتصادی و سطح درآمد بسیار متفاوت است، چون هر فرد باید به علاقه‌ی خود نگاه کند و ببیند آیا حوصله کار با کارگر و کارفرما را دارد یا خیر.
کارشناس تغذیه و یا بالاتر، برخلاف صنایع غذایی، امکان مطب زدن را دارد و از این راه می‌تواند درآمدزایی کند، ولی باید این را دانست به طور معمول درآمد دکتر تغذیه با سایر پزشکان مانند قلب و گوارش و … قابل مقایسه نیست، چون این پزشکان علاوه بر طبابت، در سهام بیمارستان یا معرفی بیماران و … فعالیت دارند.
البته کسانی پیدا می‌شوند که با مدرک کارشناسی درآمد خوبی دارند و هم افرادی که با مدرک دکترا بیکار هستند.
در صنایع غذایی بیشتر از نظر میکروب‌شناسی، شیمی مواد غذایی و رابطه با صنعت و کیت‌های پزشکی و تجارت بررسی می‌شود، اما علوم تغذیه، از لحاظ پزشکی با مواد غذایی برخورد می‌کند و آنها را از نظر بیماری‌ها و خواص مواد مورد بررسی قرار می‌دهد.
در مقطع کارشناسی ۴۰ تا ۵۰ درصد دروس آنها فرق می‌کند و حدود ۴۰ واحد با هم در دروس تخصصی تفاوت دارند.
با بررسی نمونه کارنامه‌های داوطلبان در سال ۹۶-۹۵ به دست آوردن حدود میانگین‌های زیر برای قبولی در رشته‌ی علوم و صنایع غذایی لازم است:
قبولی علوم و صنایع غذایی دانشگاه دولتی روزانه …….. میانگین ۴۰ و ۲۰ درصدی دروس(به ترتیب) عمومی و اختصاصی
درصد و نمونه کارنامه قبولی رشته علوم و صنایع غذایی در سال ۹۶-۹۵
فارغ التحصیلان کارشناسی علوم و صنایع غذایی می‌توانند در رشته‌های زیر در مقطع ارشد ادامه تحصیل دهند:
رشته بهداشت و ایمنی مواد غذایی. رشته مهندسی پزشکی (بیوالکتریک). رشته مهندسی پزشکی (زیست مواد). رشته اپیدمیولوژی. رشته ارزیابی فناوری سلامت. رشته اقتصاد بهداشت. رشته انفورماتیک پزشکی. رشته آمار زیستی. رشته بیوشیمی بالینی. رشته علوم تغذیه. رشته علوم و صنایع غذایی (گرایش کنترل کیفی و بهداشتی). رشته علوم بهداشتی در تغذیه. رشته میکروب شناسی مواد غذایی. رشته میکروب شناسی مواد غذایی. رشته فناوری اطلاعات سلامت. رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی. رشته مدیریت خدمات بهداشتی درمانی. رشته نانوتکنولوژی پزشکی. رشته زیست فناوری پزشکی. رشته رفاه اجتماعی. علوم تغذیه در بحران و حوادث غیر مترقبه. کنترل مواد خوراکی و آشامیدنی. تاریخ علوم پزشکی. آموزش پزشکی. برنامه‌ریزی یادگیری الکترونیکی در علوم پزشکی. سم شناسی. ژورنالیسم پزشکی. تکنولوژی آموزشی در علوم پزشکی
رشته‌های ارشد علوم و صنایع غذایی بر اساس دفترچه کنکور ارشد علوم پزشکی ۹۶:
مشاغلی که به طور مستقیم با رشته علوم و صنایع غذایی در مقطع کارشناسی ارشد مرتبطند: متخصص صنایع غذایی.مدیر تولید.پژوهشگر.استاد دانشگاه.کارشناس کنترل کیفیت. مهندسی کشاورزی
مشاغل در حوزه بهداشت و درمان:کارشناس آزمایشگاه.غذا، دارو و بهداشتی و نیز کارشناس مواد خوراکی،آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی
دکتری علوم و صنایع غذایی:
