مامایی
Midwifery
تولد یکی از قدیمی ترین ، هیجان انگیز ترین و زیباترین لحظه های زندگی بشر به شمار میرود و میتوان گفت جزء قدیمی ترین تجربه ها میباشد. زیرا از قدیم، عده‌ای از زنان بودند که به دلیل تجربه بسیار و اطلاع از داروهای گیاهی و تاثیرات آنها، به زنان دیگر کمک می‌کردند تا وضع حمل آسان‌تر و ایمن‌تری داشته باشند.
البته نباید تصور کرد که آنچه امروز به نام حرفه و دانش مامایی معروف است، ادامه و دنباله همان مامایی سنتی است بلکه امروزه مامایی دانشی است که بر مشاهده، آموزش، پیشگیری، تحقیق، تشخیص و درمان استوار شده است.
مامایی یکی از زیرمجموعه‌های علوم پزشکی است که نقش های بسیار گسترده‌ای اعم از نقش مشاوره‌ای، آموزشی، مراقبتی، حمایتی، درمانگری و تحقیقاتی است. البته تمامی این نقش ها در ارتباط با مادر و کودک مفهوم پیدا می‌کند یعنی ماما به مشاوره قبل، بعد و هنگام ازدواج، آموزش نحوه تنظیم خانواده، مراقبت در دوران بارداری، زایمان طبیعی و مراقبت بهداشتی مادر و کودک و آموزش به دختران در زمینه بهداشت دوران بلوغ و بعد از آن می‌پردازد. حیطه رشته مامایی از دوران قبل از حاملگی شروع می‌شود و تا پس از زایمان و ۶ سالگی کودک ادامه پیدا می‌کند.
در دوران قبل از حاملگی ماما بررسی می‌کند که آیا یک مادر توانایی حامله شدن را دارد و اگر حامله شود خطری برای خودش یا جنینش بوجود می‌آید یا نه؟ برای مثال مادران دیابتی، مادرانی که بیماری قلبی پیشرفته دارند، مادرانی که سابقه خانوادگی واضحی از ناهنجاری های ژنتیکی دارند و مادرانی که قبلا بچه معلول به دنیا آورده یا چندبار سقط کرده‌اند، باید قبل از حاملگی با ماما مشورت کرده و آزمایش های لازم را انجام دهند..
مرحله بعد مرحله زایمان است که از پذیرش مادر در اتاق درد شروع شده و به وضع حمل در اتاق زایمان خاتمه پیدا می‌کند. در این مرحله ماما بررسی های اولیه را انجام می‌دهد و پس از اطمینان از آمادگی مادر برای زایمان و سلامت مادر و جنین همچنین اطمینان از یک زایمان طبیعی مسوولیت زایمان را برعهده می‌گیرد.
در این مرحله اگر زایمان با مشکلی روبرو باشد مثلا جنین در حالت طبیعی نبوده یا مادر بیماری خاصی مثل بیماری قلبی پیشرفته داشته باشد یا اینکه نیاز به سزارین باشد، این وظیفه پزشک زنان و زایمان است که مسوولیت زایمان را در بیمارستان یا زایشگاه بر عهده بگیرد.
در مرحله بعد از زایمان نیز کنترل سلامت نوزاد و مادر و آموزش نحوه رسیدگی و چگونگی نگهداری فرزند بر عهده ماما است.
مرحله بعد نیز واحد بهداشت مادر و کودک است که در این مرحله تعیین وضعیت رشد و تکامل کودک شامل رشد فیزیکی و تکامل‌های اجتماعی، رفتاری و گفتاری از ۵ روزگی تا ۶ سالگی و واکسیناسیون کودک بر عهده ماما است. از سوی دیگر بخشی از کار ماما به زنان بر می شود. در این بخش ماما در درمانگاه های زنان یا در مطب‌های خصوصی به پیشگیری های اولیه از سرطان دهانه رحم و پستان پرداخته یا در مراکز نازایی به عنوان مشاور نازایی فعالیت می‌کند.
دوره کارشناسی مامایی یکی از دوره های آموزش عالی گروه پزشکی است که هدف آن تربیت کارشناسان متعهد در زمینه آموزش و خدمات مامایی است بطوریکه با کارآئی و مهارت لازم بتوانند به عرضه خدمات گسترده بهداشتی و مامایی در جهت تامین سلامت مادران و کودکان جامعه اسلامی ایران بپردازند.
رشته‌ی مامایی از زیر گروه‌های ۵ رشته‌های علوم تجربی است و ضرایب دروس اختصاصی برای این رشته عبارت است:
| زمین شناسی:۱ | زیست شناسی:۲ | شیمی:۲ | فیزیک:۲ | ریاضیات:۳ |
توجه: همه‌ی دروس بالا اختصاصی بوده و ضریب همه در ۳ ضرب می‌گردد.
واحدهای درسی
تعداد کل واحدهای درسی این دوره ۱۳۵ واحد بشرح زیر است:
دروس عمومی ۲۰ واحد
دروس پایه ۲۰ واحد
دروس اصلی ۱۷ واحد
دروس تخصصی شامل (کارآموزی ها) ۶۲ واحد
کارآموزی در عرصه ۱۶ واحد
طول مدت آموزش و دوره‌های خاص: طول دوره آموزش در مقطع کاردانی ۲ سال و در دوره کارشناسی ۴ سال میباشد . دوره کارآموزی هر درس در بخش یا درمانگاه‌ها و زایشگاه‌ها با سرپرستی مربی به طور مقطعی همزمان با گذراندن واحد نظری ارائه می‌گردد.
درس‌های پایه
سلول‌شناسی و بافت سلولی. بیوشیمی . تشریح ۱ و ۲٫ فیزیولوژی۱ و ۲٫ ایمنی شناسی. میکروب شناسی و انگل شناسی
درس‌های اصلی
آسیب شناسی اختصاصی و عمومی. اصول خدمات بهداشتی جامعه و آموزش بهداشت. داروشناسی ۱ و ۲٫ اصول وفنون پرستاری و مامایی و روش اطاق عمل و زایمان. آمار حیاتی و روش تحقیق. روانشناسی. اصول اپیدمیولوژی و مبارزه با بیماریها. زبان تخصصی. اصول تغذیه مادر و کودک. جنین‌شناسی. ژنتیک. کارآموزی بارداری و زایمان ۱ و ۲ و ۳. نوزادان. بیماریهای کودکان. فیزیوپاتولوژی بیماریهای داخی جراحی و عفونی ۱ و ۲ و ۳. بهداشت مادر و کودک و خانواده. تغذیه درمانی مادر و کودک. رادیولوژی، سونوگرافی و الکتروفیزیولوژی در مامایی و زنان. بیحسی و بیهوشی و احیا در مامایی. اختلال عمل جنسی و آموزش مشاوره آن. پایان نامه
درس‌های تخصصی
تاریخ، اخلاق و مقررات پزشکی. مقررات پزشکی قانونی. بارداری و زایمان ۱ و ۲ و ۳ و ۴ . آزمایش های کاربردی در مامایی. کارآموزی نوزادان. نشانه شناسی و معاینات فیزیکی. بیماریهای زنان و ناباروری. کارآموزی بیماریهای زنان
دارای توانایی‌ها و مهارت‌های فارغ التحصیلان دوره کارشناسی مامایی :
آموزش بهداشت و ارائه خدمات بهداشتی و مامایی گسترده به جامعه زنان در سنین باروری با درک نیازهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی خانواده به منظورکمک به کم کردن میزان مرگ و میر مادر و نوزاد
مشاوره و راهنمائی خانواده در مورد بهداشت ازدواج و بهداشت نسل و مسائل دوران بارداری و بعد از زایمان و تنظیم خانواده
انجام کلیه مراقبتهای دوران بارداری، انجام زایمان و مراقبتهای بعد از زایمان از جسمی روانی و مراقبت نوزاد با مسئولیت کامل خود در بیمارستانها و منازل و یا مراکز زایمانی دیگر
تشخیص زودرس بیماریهای دوران بارداری و پی بردن به موارد غیر طبیعی در مادر و جنین و نوزاد و شیرخوار کمک گرفتن از پزشک در مورد لزوم و انجام فوریت های مامایی در صورت عدم دسترسی به پزشک در مواقع اورژانس
انجام اپی زیاتومی و ترمیم آن با استفاده از بیحسی موضعی
تشخیص بیماریهای زنان و ارجاع به پزشک متخصص در صورت لزوم
گرفتن اسمیر از دهانه رحم و انجام معاینه پستان
پیشگیری از امراض زنان و بهداشت تنظیم خانواده در حد شرع مقدس اسلام و گذاردن IUD
کارشناسی ارشد
کارشناسی ارشد رشته‌های مامایی ناپیوسته به دوره‌ای اطلاق می‌شود که تحصیلات بالاتر از کارشناسی را در بر گیرد و اولین مقطع تحصیلی پس از کارشناسی باشد. هدف از ایجاد آن تربیت مامای متعهد و متخصص میباشد که بتواند بر مبانی علوم و فنون علمی مامایی و بهداشت مادر و کودک موجود دست یافته و قادر به ارائه خدمات مطلوب مامایی بوده و به تعلیم و تربیت افراد در این رشته نیز بپردازند تا بدین ترتیب کمبود موجود اعضاء هیئت علمی دانشگاهها و موسسات آموزش عالی و نیروی انسانی متخصص مراکز بهداشتی درمانی را جبران نماید.
براساس آیین نامه آموزش دوره کارشناسی ارشد (ناپیوسته) مصوب شورای عالی برنامهریزی حداقل طول دوره کارشناسی ارشد (ناپیوسته) رشته مامایی دو سال و حداکثر مجاز طول تحصیلات این دوره برای دانشجویان تمام وقت ۳ سال و برای دانشجویان نیمه وقت برابر مصوبات شورای عالی برنامه ریزی میباشد. دوره‌ی دکتری مامایی نیز پس از کارشناسی ارشد در دانشگاه‌های کشور ارائه می‌شود.
واحد های درسی
تعداد کل واحدهای این دوره ۳۸ واحد میباشد و درصورت لزوم دانشجو باید مقدمتاً برخی از دروس دوره کارشناسی را حداکثر به مدت ۲ نیمسال بعنوان پیشنیاز بگذراند.
دروس عمومی
دانشجویانی که در دوره کارشناسی درس معارف اسلامی ۱ و ۲ (۴ واحد) را نگذرانده باشند بایستی در این دوره اضافه بر ۳۸ واحد دروس یاد شده را بگذرانند.
دروس اختصاصی
دروس پایه الزامی : ۱۶ واحد
دروس تخصصی : ۱۴ واحد
تتبع و تحقیق : ۸ واحد
توجه:
چنانچه دانشجویی در دوره کارشناسی دروس فلسفه و اصول تعلیم و تربیت (۲ واحد)، اصول مدیریت و کاربرد آن در خدمات مامایی (۲ واحد)، قوانین و مقررات و مسائل پزشکی قانونی در مامایی ۲ واحد جمعاً ۶ واحد را نگذرانده باشد، الزاماً به‌عنوان پیشنیاز بایدگذرانده و این واحدها اضافه بر ۳۸ واحد فوق‌الذکر خواهد بود.
چنانچه دانشجو نیاز به گذرانیدن برخی دروس پیشنیاز داشته باشد در خلال این دوره آن دروس را می‌گذراند و مسلماً حداکثر طول مجاز تحصیل برای چنین دانشجویانی به نسبت واحدهای پیشنیاز گذرانده شده افزایش می‌یابد.
دانشجویانی که این دوره آموزشی را طی می‌کنند می‌توانند در مؤسسات آموزش عالی در سمت مدرس به تدریس و تحقیق و برنامه ریزی پرداخته و به امر هدایت و نظارت و برنامهریزی و پژوهش در مؤسسات آموزشی و بهداشتی درمانی بپردازند و شرط فارغ‌التحصیل شدن از این دوره علاوه بر مهارتها و تجارب عملی دوره کارشناسی مامایی بایستی قادر به انجام حداقل ۵ مورد وکیوم و فورسپس تحت سرپرستی باشند.
شرایط ورود
داوطلبین علاوه بر دارا بودن شرایط عمومی گزینش دوره کارشناسی ارشد مصوب شورای عالی برنامهریزی، باید حداقل دارای دانشنامه کارشناسی (لیسانس) مامایی، پرستار ماما باشند.
پرستار ماما به فردی اطلاق می‌شود که بعد از دریافت دانشنامه معادل و یا لیسانس پرستاری حداقل دوره یکساله آموزش مامایی را در مؤسسات آموزش رسمی در داخل و یا خارج از کشور طی نموده باشد و به تأیید وزارت فرهنگ و آموزش عالی رسیده باشد.
گرایش‌های مامایی در مقطع کارشناسی ارشد
بازار کار
بیمارستانها ، زایشگاه‌ها ، درمانگاه‌ها و…. از جمله مراکزی هستند که یک ماما می‌تواند در آن فعالیت کند.
نکات کاربردی
این رشته فقط از بین داوطلبان زن پذیرش دانشجو دارد.
رشته هایی نظیر پزشکی و مامایی و همچنین پرستاری به علاقه و احساس مسولیت داشتن نیازمند هستند.
عشق و علاقه به این رشته و نیز صبر و حوصله ی زیاد یکی از ابتدایی ترین توانایی هایی است که شخص باید دارا باشد .
مامایی رشته ای مهم و با ارزش است و دانشجوی این رشته از نظر جسمی و روحی باید در وضعیت طبیعی و خوبی قرار داشته باشد.
فارغ‌التحصیلان دوره کارشناسی این رشته می‌توانند در رشته هایی همچون فیزیولوژی، آناتومی و آموزش بهداشت و…. ادامه تحصیل دهند.
یک ماما باید بسیار باهوش و نکته‌سنج باشد و از مقابل مسائل هرچند کوچک به سادگی نگذرد، زیرا خیلی از مسائل یا علائم کوچکی که در هنگام بارداری یا زایمان ظاهرمی‌شود، در صورت عدم توجه می‌تواند خطرات جانی برای نوزاد یا مادر به دنبال داشته باشد.
دانشجوی این رشته باید تحمل خون و خونریزی، شب‌کاری و در کل کار در محیط بیمارستان را داشته باشد و به کار عملی نیز علاقه‌مند باشد چون دروس این رشته بیشتر عملی است و کمتر جنبه تئوری دارد.
بسیاری از دانشجویان شناخت دقیقی از این رشته ندارند. برای مثال نمی‌دانند که در ترم‌های اول باید در بیمارستان کارها و خدمات ابتدایی پرستاری را انجام دهند و حتی گاهی اوقات به همین دلیل سرخورده می‌شوند و انصراف می‌دهند، در حالی که اگر با علاقه و عشق لازم وارد این رشته شوند، متوجه می‌شوند که مامایی رشته با ارزش و پراهمیتی است که از نظر معنوی می‌تواند انسان را به معنای واقعی کلمه راضی کند.
این رشته در مقاطع کاردانی و کارشناسی دارای گرایش نیست و به صورت عمومی ارائه می‌شود.
با بررسی نمونه کارنامه‌های داوطلبان در سال ۹۶-۹۵ به دست آوردن حدود میانگین‌های زیر برای قبولی در رشته‌ی مامایی لازم است:
قبولی مامایی دانشگاه دولتی روزانه —-> میانگین ۵۸ و ۱۷ درصدی دروس(به ترتیب) عمومی و اختصاصی
قبولی مامایی دانشگاه شهید بهشتی —-> میانگین ۵۵ و ۳۵ درصدی دروس(به ترتیب) عمومی و اختصاصی
قبولی مامایی دانشگاه علوم پزشکی ایران —-> میانگین ۶۵ و ۳۰ درصدی دروس(به ترتیب) عمومی و اختصاصی
درصد و نمونه کارنامه قبولی رشته مامایی در کنکور ۹۶-۹۵
مامایی دانشگاه تهران-روزانه(منطقه۱)
مامایی دانشگاه شهید بهشتی تهران-روزانه(منطقه۱)
مامایی دانشگاه علوم پزشکی ایران-روزانه(منطقه۱)
