بهداشت روان خانواده برای رشد و تعالی اعضای خانواده لازم می باشد. بهداشت روان به مجموعه رفتارهایی که حاکی از سلامت روان، عواطف متعادل و شاد گفته می شود. در یک خانواده که احساسات پاک و ناب انسانی در بین اعضای خانواده در جریان است، سلامتی روان، شادابی و طراوت فرزندان نیز تضمین می شود. در چنین خانواده ای فرزندان به اوج رشد و شکوفایی می رسند. طبق تحقیقات اخیر کودکان فاقد بهداشت روان از نظر رشد عاطفی و جسمی نیز دچار مشکل می شوند و غالبا از ضعف جسمانی و روانی رنج می برند. بهداشت روان در خانواده موجب جلوگیری از خیانت و یا کژ رفتاری افراد خانواده می شود. در این مقاله به بررسی راه های موثر برای بهبود بهداشت روان در خانواده می پردازیم.

ماهیت روانشناختی بهداشت روان و تعریف علمی آن

بهداشت روان یعنی برخورداری از تعادل در احساسات همراه با پذیرش واقعیات و روبرو شدت با واقعیات در کنش هایی مناسب و سازنده که در سطوح فردی، خانوادگی و اجتماعی دارای اهمیت است. در واقع تمام جنبه های زندگی مانند تغذیه، تفریح، کار، ورزش، امور اجتماعی، روابط زناشویی، رفاه و دانش را تحت تاثیر قرار می دهد.

نداشتن بهداشت روانی در سطح فردی به معنای سرکوب احساسات و نیازهای اساسی است که تاثیر زیاد در کاهش ترشح هورمون های شادی دارد و امنیت روانی فرد را به خطر می اندازد. در این حالت فرد در تصمیم گیری ها دچار اشتباه می شود و به دنبال پیامدهای منفی آسیب روانی می بیند. عدم بهداشت روان در سطح خانواده باعث می شود اعضا کارایی خود را از دست بدهند و در ارتباط با یکدیگر دچار تنش شوند.

روش های بهبود و تقویت بهداشت روان در سطح خانواده

خانواده اولین پایگاه زندگی هر فردی است که سلامت آن تضمین کننده سلامت فرد می باشد. برای رسیدن به یک خانواده سالم و شاد باید به نکات زیر توجه کنید:

ایجاد روابط سالم بین اعضای خانواده

شیوه های ارتباطی نامناسب در سطح خانواده، تاثیرات زیانباری روی فرد و سلامت او خواهند داشت. خانواده های فاقد روابط گرم و محبت آمیز، همچنین خانواده ها با سبک ارتباطی خصومت آمیز یا شیوه های ارتباطی شدیدا وابسته همواره با مشکلاتی روبرو می شوند. برقراری شیوه ارتباطی محترمانه درعین حال گرم و صمیمانه نشان دهنده یک خانواده سالم است.

فراهم کردن شرایط گفتگو و تبادل نظر برای همه افراد خانواده

با فراهم کردن محیطی گرم و صمیمانه، فرصت اظهار نظر و تبادل افکار به افراد خانواده داده می شود تا همه بتوانند مشکلات خود را در محیطی دوستانه مطرح کنند و با تکنیک بارش فکری، بهترین روش مشخص شود.

تلاش در جهت رسیدن به اهداف خانوادگی

در خانواده ای که دارای سطح بالایی از بهداشت روانی است، اشتراک و همراهی اعضا برای تعیین هدف های خانواده و تامین مصالح خانواده، پیروی از روش های عقلانی در کلیه امور خانوادگی، شرکت دادن تمامی اعضای خانواده در تصمیم گیری هایی که مربوط به امور خانوادگی است، تقسیم کار و واگذاری مسئولیت میان اعضا دیده می شود به این ترتیب اسباب رشد فرزندان در جنبه های مختلف شخصیتی فراهم می شود.

وضع قوانین مشخص در خانواده

وجود قواعد روشن در سطح خانواده، به منظور حفظ ارزش ها، تامین نیازها و رسیدن به اهداف خانوادگی حائز اهمیت است. وضع قوانین از آشفتگی در سطح خانواده می کاهد و هماهنگی بین اعضای خانواده بیشتر می شود که به بهبود بهداشت روانی کمک می کند. البته قوانین باید به صورت انعطاف پذیر و متناسب با توانایی افراد باشد.

همسو بودن والدین در جهت رشد و تربیت فرزندان

بطور کلی نگرش و رفتار والدین می تواند تسهیل کننده و یا مانعی در جهت رشد و تکامل کودک باشد. مراقبت مداوم، تسلط بیش از حد، محافظت بیش از اندازه و دلسوزی افراطی والدین به شخصیت کودکان آسیب می رساند. برای رسیدن به خانواده سالم والدین باید به بچه ها توجه کنند و وقت کافی برای آن ها و نیازهایشان در نظر بگیرند.

پرهیز از توهین و سرزنش در برخورد با اشتباهات

بهداشت روانی خانواده باعث می شود افراد در موقعیت های دردسرساز از یکدیگر حمایت کنند و به جای سرزنش یا توهین که جز، تخریب شخصیتی پیامدی ندارد سعی کنند مشکل را با همیاری یکدیگر حل کنند.

یادگیری مهارت های کنترل استرس و مدیریت هیجان

یکی از مهم ترین مهارت های زندگی، تکنینک مدیریت هیجان هاست که به شما امکان می دهد در موقعیت های تنش زا بتوانید به جای احساسی عمل کردن، به صورت منطقی تصمیم بگیرید و بهترین راهکار را انتخاب کنید.

برنامه ریزی کردن برای تفریح و سرگرمی

داشتن تفریح و سرگرمی خانوادگی، به دلیل ترشح هورمون های شادی بخش و تغییراتی که در ساختار مغز ایجاد می کند به اعضای خانواده کمک می کند که در رویارویی با آسیب ها و تروماهایی که زندگی افراد را دستخوش تغییرات می کند سازگاری و انطباق بیشتری نشان دهند در نتیجه بهتر می توانید مشکلات را حل کنید و به کارکرد سازگارانه خانواده و ارتقای سطح سلامت روان اعضای آن کمک می کند.

تلاش در جهت شناخت یکدیگر و تقویت اعتماد به نفس

زمانی که خصوصیات شخصیتی اعضای خانواده خود را بشناسید و تفاوت ها را بپذیرید، پیشرفت چشمگیری در سطح روابط خانوادگی خود خواهید دید. در درجه اول نحوه ای که پدر و مادر با یکدیگر برخورد می کنند در حفظ اعتماد به نفس والدین و ارتقای آن اهمیت زیادی دارد. همچنین والدین باید توجه داشته باشند که پذیرش و ابراز علاقه بدون شرط  به فرزندان، در تقویت عزت نفس آن ها اهمیت زیادی دارد.

روش های تامین بهداشت روان در خانواده های دارای مشکلات و تنش های زیاد

در خانواده هایی که از سطوح پایین سلامت و بهداشت روان برخوردار هستند، احتمال بروز آسیب های اجتماعی نیز بیشتر می شود. خانواده هایی که تمایل به ایجاد تغییرات سازنده در روابط خود دارند و می خواهند شاهد تنش های کمتری در سطح خانه باشند، مشاوره خانواده و روان درمانی می تواند بسیار کمک کننده باشد. مهارت های لازم برای ایجاد تغییر در نحوه نگرش خود به مشکلات و سپس روش هایی را برای حل مشکلات به آن ها آموخت. درمان و بازگرداندن بهداشت روان به افرادی که آمادگی لازم را دارند کاملا امکان پذیر است.