بینایی سنجی
optometry
علم بینایی سنجی وظیفه حفظ و نگهداری سلامت و بهداشت این عضو ظریف و مهم را بر عهده داشته و شامل دو شاخه اصلی چشم پزشکی و بینایی سنجی (اپتومتری) میشود: بینایی سنجی شاخه‌ی ناشناخته‌تر این علم است.
اپتومتری یا بینایی سنجی، علم مراقبت‌های بینایی است و اپتومتریست یا بینایی سنج به شخصی اطلاق میشود که در رشته اپتومتری در دانشگاه تحصیل نموده و پس از معاینه و تشخیص قادر است به درمان اختلالات بینایی پرداخته و از طریق تجویز وسایل کمک بینایی مانند عینک ، لنزهای تماسی و انجام یکسری تمرینات و ورزش‌های چشمی و دادن توصیه‌ها و دستورات بهداشتی لازم به کارایی بیشتر سیستم بینایی شما کمک مبکند؛ کارشناسان این رشته به عنوان مراقبین بهداشت چشم مسئولیت حفظ و سلامت بینایی را بر عهده دارند. طبق سازمان بهداشت جهانی بینایی سنجی مراقبت از بینایی است به این معنا که یک بیمار چشم در آغاز باید توسط یک بینایی سنج معاینه شود تا اگر عیوب انکساری و اختلالات دید دو چشمی انحرافات عضلانی انکسار چشم و مواردی از این قبیل داشت علاوه بر این اپتومتریست‌ها از چشم و ساختمان‌های ضمیمه آن مانند سیستم اشکی و پلک ها معاینه بعمل می آورند توسط متخصص بینایی سنج معاینه شود و در غیر این صورت به پزشک متخصص ارجاع داده میشود.
بینایی سنج وظیفه تشخیص و تصحیح عیوب انکساری (نزدیک بینی، دوربینی و آستیگماتیسم) با تجویز عدسی‌های مناسب مانند عدسی‌های عینک یا لنزهای عکاسی ،تشخیص و تصحیح اختلالات دید و تنبلی چشم، تعیین بهداشت عمومی چشم و بهداشت بینایی در محیط‌های کار و تحصیل و دادن آموزش لازم در این زمینه را بر عهده دارد.
از دیگر تخصص‌ها و فعالیت‌های فارغ التحصیلان این رشته عبارتند از:
تجویز عینک یا لنز مناسب برای رفع عیوب انکساری وتجویز لنزهای طبی و غیر طبی استاندارد
درمان تنبلی چشم
بررسی انحرافات چشمی و اصلاح انحرافات (در مواردی که نیاز به جراحی نباشد)
ساخت و ارائه عینک طبی مطابق با استاندارد های علمی
راهنمایی وکمک در مورد انتخاب عینک مناسب
انجام برخی تست های تشخیصی بیماری ها و اختلالات چشمی
تأیید سلامت چشم و حداقل دید لازم جهت ادارات و ارگانهای دولتی و راهنمایی و رانندگی
تهیه و تجویز وسائل کمک بینایی جهت نیمه بینایان مانند اکولرهای ساده و مرکب، سیستم‌های تلسکوپیک و تلویزیون‌های مدار بسته برای نیمه بینایان و اندازه‌گیری میدان بینایی
دو رشته چشم پزشکی و بینایی سنجی در راستای هم قرار دارند ولی در بعضی از مواقع از هم مجزا هستند:
تعیین نمره عینک یا تصحیح اختلالات دید در تخصص اپتومتریست و تبحر در زمینه بیماری‌های چشم و جراحی آن جزو تخصص‌های چشم‌پزشک است.
ولی وظایف ذکر شده بالا مربوط به حیطه‌ی کاری اپتومتریست است اگرچه یک چشم پزشک نیز قادر به انجام این وظایف میباشد ولی یک بینایی سنج در این کار مهارت و تخصص بیشتری دارد.چون یک بینایی سنج حدود ۱۰۰ واحد درسی را در زمینه عیوب انکساری میگذراند بنابراین نسبت به یک چشم پزشک در این زمینه علم بیشتری دارد.هم چنین برای درمان انحرافات چشم ۵ روش وجود دارد که ۴ روش در حیطه ی بینایی‌سنج وفقط یک روش در حیطه ی عملی چشم پزشک است. در واقع برای تشخیص عیوب انکساری چشم کار اول مراجعه به یک بینایی‌سنج است. بینایی سنج پس از گرفتن شرح حال و معاینه ی کامل در صورت تشخیص به چشم پزشک یا متخصص گوش و حلق و بینی و یا متخصص مغز و اعصاب ارجاع می‌دهد. اما وظایفی که در حیطه‌ی کاری تخصصی یک چشم پزشک است شامل مواردی همچون:تشخیص بیماری های چشم و دارودرمانی و جراحی است.
گرایش‌های رشته بینایی سنجی و مقاطع تحصیلی آن:
رشته ی بینایی سنجی تا مقطع دکتری در ایران وجود دارد و پذیرش دانشجو در کنکور سراسری در مقطع کارشناسی میباشد. رشته ی بینایی سنجی در مقطع کارشناسی به صورت عمومی است وگرایش خاصی ندارد اما در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا به گرایش های متنوعی تقسیم میشود. از جمله گرایش های تخصصی این رشته تهیه وسایل کمک بینایی،تجویز لنز های نامریی،ناهنجار های دید دوچشمی و تمرینات اپتومتریک است.
هم چنین فارغ التحصیلان این رشته می‌توانند یکی از رشته های زیر را به عنوان آینده‌ی تحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد انتخاب کنند:
مهندسی پزشکی
اقتصاد بهداشت
رفاه اجتماعی
گرایش های تخصصی تر بینایی سنجی
رشته ی علوم تشریحی
رشته ی سلامت سالمندان
رشته ی انفورماتیک پزشکی
رشته ی مدیریت توانبخشی و مدیریت خدمات بهداشتی درمانی
از سوی دیگر یک بینایی‌سنج علاوه بر درمان می‌تواند درزمینه پیشگیری نیز فعالیت نماید مثل طراحی طرح پیشگیری از تنبلی چشم که هر ساله با همکاری سازمان آموزش و پرورش استثنایی و سازمان بهزیستی برگزار میشود.
رشته چشم پزشکی در دوره فوق تخصصی دارای شاخه‌های تخصصی‌تر از قبیل تخصص در زمینه جراحی پلک، فشار چشم و شبکیه است. (توضیح اینکه دانشجویان برای تحصیل در رشته چشم پزشکی باید دوره پزشکی عمومی را بگذرانند و پس از موفقیت در آزمون‌های دکترای تخصصی به تحصیل در این رشته مشغول شوند)
رشته‌ی بینایی‌سنجی از زیر گروه‌های ۱ رشته‌های علوم تجربی است و ضرایب دروس اختصاصی برای این رشته عبارت است:
| زمین شناسی:۰ | زیست شناسی:۴ | شیمی:۳ | فیزیک:۲ | ریاضیات:۲ |
توجه: همه‌ی دروس بالا اختصاصی بوده و ضریب همه در ۳ ضرب می‌گردد.
رشته بینایی سنجی و فرصت های شغلی آن :
بیشتر مردم برای عیوب انکساری، تنبلی یا انحرافات چشم به چشم پزشک مراجعه می‌کنند و تمامی این موارد در حیطه کار یک بینایی سنج است. مردم اگر با وظایف یک بینایی سنج آشنایی داشته باشند، متوجه می‌شوند که در بسیاری از مواقع به جای مراجعه به چشم پزشک باید به بینایی سنج مراجعه کنند.
فارغ التحصیلان این رشته تنها افرادی هستند که در زمینه ارائه عینک‌های مربوط به عیوب انکساری به طور علمی و دانشگاهی تخصص دیده‌اند می‌توانند بطور مستقل مطب باز کنند و در زمینه تخصص خود فعالیت داشته باشند.
دیگر فعالیت‌های یک بینایی سنج عبارتند از: فعالیت در بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها، مشاوره در مورد بهداشت چشم و مشکلات بینایی در محیط‌های آموزشی، خدماتی و…. سنجش بینایی در سازمان‌های مختلف، تأسیس موسسه ساخت و فروش عینک
در حال حاضر یک بینایی‌سنج موقعیت کاری خوبی دارد و حدود ۸۰% فارغ‌التحصیلان جذب بازار کار می‌شوند.در ضمن یک بینایی‌سنج می‌تواند به عنوان مشاور در مورد بهداشت چشم و مشکلات بینایی در محیط‌های آموزشی، خدماتی و صنایع با سازمان‌های دولتی و صنایع همکاری کند یا مسؤول سنجش بینایی جهت امور استخدامی و نظامی و اخذ گواهی‌نامه رانندگی و خلبانی باشد یا در اورژانس برای انجام کمک‌های اولیه چشمی تا رسیدن بیمار به مراکز ذی‌ربط فعالیت کند.
از سوی دیگر یک بینایی‌سنج علاوه بر درمان می‌تواند درزمینه پیشگیری مثل طراحی طرح پیشگیری از تنبلی چشم که هر ساله با همکاری سازمان آموزش و پرورش استثنایی و سازمان بهزیستی برگزار میشود نیز فعالیت نماید. در این طرح فارغ‌التحصیلان این رشته حضوری فعال دارند و با شناسایی سریع و به موقع بیماران و انجام توانبخشی مورد نیاز و با استفاده از تکنیک‌های مناسب از این نابه‌هنجاری جلوگیری می‌کنند.
آشنایی با دروس دانشگاهی رشته‌ی بینایی سنجی
طول دوره‌ی کارشناسی این رشته ۴ سال است و ۱۴۳ واحد دارد. دروس این رشته را می‌توان به دو بخش دروس پایه و تخصصی تقسیم کرد :
دروس پایه و اصلی:
۱٫ فیزیک نور ۲٫ شیمی عمومی۳٫ بیوشیمی۴٫ فیزیولوژی عمومی۵٫ تشریح عمومی و اعصاب۶ . آمار حیاتی ۷٫ کمک‌های اولیه۸٫ اورژانس‌های چشم۹٫ آسیب‌شناسی عمومی۱۰٫ میکروب‌شناسی۱۱٫ داروشناسی۱۲٫ علائم چشمی در بعضی از بیماری‌های داخلی۱۳٫ ژنتیک و چشم۱۴٫تشریح و بافت‌شناسی چشم۱۵٫ فیزیولوژی چشم۱۶٫ اپتیک هندسی و فیزیکی۱۷٫ لابراتوار اپتیک ۱۸٫ فیزیولوژی اپتیک۱۹٫ مقدمات‌اپتومتری۲۰٫ ابزرواسیون ۲۱٫ تاریخچه اپتومتری و علوم بینایی۲۲٫ زبان تخصصی۲۳٫اپتومتری۲۴٫ بینایی محیطی
دروس تخصصی:
- عدسی‌های تماسی۲٫ آسیب‌شناسی چشم۳٫ اپتومتری‌کودکان، ۴٫ اپتومتری افراد مسن و نیمه‌بینایان۵٫ اپتومتری‌مشاغل و بهداشت چشم ۶٫ اپتومتری چشم۷٫ مکانیسم دید دو چشمی۸٫ درمان آنومالی‌های دو چشمی۹٫ آنالیز مشاهدات کلنیکی۱۰٫ پایان نامه ۱۱٫ کارآموزی
نکات کاربردی
یک بینایی سنج باید تسلط به درس فیزیک و علاقه مندی به فیزیک نور و نیز فراگیری درسهای ریاضی و زیست شناسی در دوران تحصیل برای یک بینایی‌سنج الزامی است.
بینایی‌سنج از نظر جسمانی نیز لازم است که از چشم‌ها و دست‌‌های سالمی برخوردار باشد.
همچنین اپتومتریست ها کار عرضه و فروش وسایلی را که تجویز می‌کنند ( عینک و لنز ) بر عهده دارند ( اپتومتریست ها تنها گروهی هستند که کار ساخت عینک را در دانشگاه فرا می‌گیرند)
تعیین نمره عینک یکی از سخت‌ترین کارها در علوم بینایی است و نیاز به صبر و حوصله زیاد دارد و نحوه کار نیز برای سنین مختلف متفاوت میباشد؛ یعنی تعیین نمره عینک برای کودک با یک فرد مسن فرق می‌کند. برای همین بسیاری از چشم‌پزشکان ترجیح می‌دهند که در این زمینه فعالیت نکنند.
میانگین رتبه قبولی این رشته در تهران، با توجه به قبولی های سال گذشته۱۳۰۰ است. با توجه به تغییرات ظرفیت سهمیه ها در کنکور ۹۶ اغلب دانش آموزان دچار شوک انتخاب رشته شده بودند.زیرا با توجه به رتبه های سال های قبل انتظار قبولی در رشته های بهتر را داشتند.
رشته‌ی بینایی سنجی در دانشگاه ایران ، دانشگاه شهید بهشتی ، زاهدان و مشهد دانشجو می‌پذیرد.
با بررسی نمونه کارنامه‌های داوطلبان در سال ۹۶-۹۵ به دست آوردن حدود میانگین‌های زیر برای قبولی در رشته‌ی بینایی سنجی‌لازم است:
قبولی بینایی سنجی دانشگاه دولتی روزانه <—- میانگین ۵۵ و ۳۷ درصدی دروس(به ترتیب) عمومی و اختصاصی
قبولی بینایی سنجی دانشگاه شهید بهشتی<—- میانگین ۶۰ و ۵۰ درصدی دروس(به ترتیب) عمومی و اختصاصی
قبولی بینایی سنجی دانشگاه علوم پزشکی ایران <—- میانگین ۵۵ و ۵۰ درصدی دروس(به ترتیب) عمومی و اختصاصی
قبولی بینایی سنجی دانشگاه دولتی مشهد<—- میانگین ۵۰ و ۳۵ درصدی دروس(به ترتیب) عمومی و اختصاصی
قبولی بینایی سنجی دانشگاه دولتی زاهدان<—- میانگین ۵۵ و ۴۵ درصدی دروس(به ترتیب) عمومی و اختصاصی
درصد و نمونه کارنامه قبولی رشته بینایی سنجی در سال ۹۶-۹۵
بینایی سنجی دانشگاه شهید بهشتی -روزانه(منطقه۲)
بینایی سنجی دانشگاه علوم پزشکی ایران -روزانه(منطقه۱)
بینایی سنجی دانشگاه علوم پزشکی قزوین-روزانه(منطقه ۱)
بینایی سنجی دانشگاه سراسری مشهد-روزانه(منطقه ۱)
بینایی سنجی دانشگاه سراسرس زاهدان-روزانه(منطقه۱)
